• Home
• Ziekten
• Operaties
• Stoma

Stoma

• Wat is het?
• Voor de operatie
• Tijdens de operatie
• Na de operatie

Wat is het?

In de medische wereld gebruikt men het woord stoma voor kunstmatige opening die een lichaamsholte verbindt met de buitenwereld. Bijvoorbeeld een dikke darm- (colostoma) of dunne darmstoma (ileostoma). Wanneer je een aandoening van de darmen hebt waardoor de ontlasting niet meer via de anus het lichaam kan of mag verlaten, is het noodzakelijk een stoma aan te leggen.

Voorbeelden van aandoeningen waarbij een stoma nodig kan zijn:

• Een ziekte waardoor de hele dikke darm verwijderd moet worden, zoals darmkanker of colitis ulcerosa
• ernstige darmontsteking, die niet kan genezen met medicijnen
• onbehandelbare verstopping
• gezwel in (endel)darm, waarbij een deel van de (endel)darm en soms de anus verwijderd worden
• aangeboren afwijkingen aan de darm en/of anus (bijvoorbeeld anusatresie of de ziekte van Hirschsprung)

Een stoma is geen ziekte maar een verandering met als doel de klachten te verminderen en de kwaliteit van leven te verbeteren. Wanneer je niet meer kunt genezen, kan het aanleggen van een stoma veel klachten voorkomen of doen verdwijnen. Dit kan de kwaliteit van leven verbeteren.

Een stoma kan blijvend of tijdelijk zijn. Dit is met name afhankelijk van de reden waarom je een stoma krijgt. Als je kringspier (anus) niet meer goed functioneert, dan is een blijvend stoma de oplossing. 
Een tijdelijk stoma kan later opgeheven worden. De ontlasting kan je lichaam dan weer gewoon via je anus verlaten. Een tijdelijk stoma wordt bijvoorbeeld aangelegd om een ontstoken darmdeel rust te geven, zodat de ontsteking kan genezen.

Daarnaast leggen chirurgen vaak een tijdelijk stoma aan tijdens een darmoperatie. De chirurg heeft dan twee darmdelen aan elkaar gehecht. Om deze aansluiting (hechtnaad) goed te laten genezen, wordt er tijdelijk een stoma aangelegd. Dit noemt men een Hartmanprocedure.

Een tijdelijk stoma kan niet in alle gevallen weer opgeheven worden. Bijvoorbeeld wanneer je darm niet goed geneest. Of omdat je zelf de stoma toch wilt houden.

Er bestaan dubbelloops en eindstandige stoma's. Dubbelloops betekent dat de stoma twee openingen naast elkaar heeft. Uit een opening komt ontlasting en uit de andere opening darmslijm. Een eindstandig stoma heeft één  opening, voor zowel de ontlasting als het slijm. De dubbelloops stoma is vaak tijdelijk en wordt later weer opgeheven.

Voor de operatie

Het aanleggen van een stoma kan een onderdeel zijn van een andere operatie. Bijvoorbeeld als (een deel van) je dikke darm wordt verwijderd. Het kan ook zo zijn dat er alleen een stoma wordt aangelegd, bijvoorbeeld als je een ernstige ontsteking in je darm hebt en de darm rust moet krijgen. In allebei de gevallen is het belangrijk dat je thuis al begint met de voorbereidingen op de operatie. Als je rookt, is het verstandig om hiermee te stoppen. De kans op nabloeding en trombose (bloedpropje) is namelijk veel groter als je rookt. Ook is het verstandig veel te bewegen. Hiermee verbeter je de conditie van je hart en longen.

Je krijgt van tevoren een afspraak met de stomaverpleegkundige. Deze bespreekt met jou waar op je buik de stoma wordt geplaatst.

De stomaverpleegkundige houdt hierbij rekening met de vorm van je buik. Ook kan er rekening worden gehouden met de kleding die je graag draagt, zodat de stoma niet precies bij de rand van je broek komt te zitten. De verpleegkundige zal ook met jou, en eventueel je partner, bespreken wat het krijgen van een stoma voor jou betekent.

Je wordt voor deze operatie opgenomen in het ziekenhuis. De dag voor de operatie moet je darm leeggemaakt worden. Dit gebeurt doorgaans met laxeermiddelen. In sommige gevallen krijg je een darmspoeling om de darm leeg te maken (lavage). Bij een acute operatie is het niet mogelijk om de darm van tevoren te legen.

Tijdens de operatie

De operatie zal plaatsvinden onder algehele anesthesie (narcose). Dit betekent dat je hele lichaam verdoofd is en je kunstmatig in slaap wordt gehouden. Je krijgt een infuus, waardoor je vocht en medicijnen krijgt. De chirurg brengt het darm-deel dat de stoma moet gaan vormen, door een kleine opening in de buikwand naar buiten. 

Hier wordt het stukje darm dubbelgeslagen. De stoma die je ziet op je buik is dus de binnenwand van je darm. De stoma wordt in de buikwand vastgehecht. Hierna plakt de arts of verpleegkundige een doorzichtig zakje op de stoma. Hierin wordt ontlasting opgevangen.

Na de operatie

Als de operatie klaar is, word je naar de uitslaapkamer gebracht. Hier kun je rustig wakker worden. Je vitale functies, zoals je hartslag en bloeddruk, worden hier zorgvuldig in de gaten gehouden. Als je goed wakker bent, ga je naar de verpleegafdeling. Hier mag je beginnen met voorzichtig wat te eten. De verpleegkundigen houden in de gaten hoe de stoma eruit ziet en of er ontlasting uitkomt.

Bewegen bevordert het herstel. Het is aan te raden zo snel mogelijk het bed uit te komen. Het helpt de darmen op gang te komen. Daarnaast zorgt beweging ervoor dat je bloed goed doorstroomt en helpt daarom tegen trombose (bloedpropje). Om trombose te voorkomen krijg je tijdens jouw verblijf in het ziekenhuis elke dag een prikje in je been. Soms moet je thuis ook nog medicijnen gebruiken tegen de vorming van bloedpropjes.
Daarnaast is het belangrijk dat je goed op je ademhaling let. Probeer goed door te ademen. Dit kan lastig zijn, omdat de buik pijnlijk kan aanvoelen door de operatie. Het verkleint echter de kans om een longembolie (bloedpropje in de bloedvaten van de longen) of longontsteking te ontwikkelen.

Na de operatie bepaalt de stomaverpleegkundige samen met jou wat het meest geschikte stomamateriaal voor jou is. Je gaat oefenen met het verzorgen van de stoma, de huid rondom de stoma en het vervangen van het stomazakje. Als je weer naar huis gaat, moet je immers zelf jouw stoma kunnen verzorgen. Eventueel wordt hierbij ook je partner en/of thuiszorg ingeschakeld.
De stomaverpleegkundige bespreekt ook met je welke problemen er kunnen optreden bij het hebben van een stoma. Je moet hierbij denken aan plotselinge lekkages die op kunnen treden, of het krijgen van huiduitslag rondom de stoma.

De stoma kan er in de eerste drie maanden na de operatie anders uit gaan zien. Vlak na de operatie is de stoma rood en gezwollen. Deze zwelling verdwijnt geleidelijk en de stoma wordt dan langzaam kleiner. Na ongeveer 3 maanden blijft de omvang van de stoma constant. De kleur van de stoma blijft rood. 

Aan elke operatie kleven risico's. De kans is klein, maar de arts bespreekt voor de operatie de complicaties met je. Complicaties zorgen altijd voor een langer herstel.

Algemene complicaties na elke operatie zijn:

• nabloeding
• infectie of ontsteking
• longontsteking
• trombose; door een operatie en de herstelperiode, is de doorbloeding in het lichaam verminderd. Hierdoor kunnen kleine stolsels in de bloedvaten ontstaan. Deze kunnen door het lichaam gaan zwerven en ergens vast komen te zitten, bijvoorbeeld in de longen. Dit heet een longembolie.

Na deze operatie kunnen zich de volgende specifieke complicaties voordoen:

• verminderde bloedtoevoer naar de stoma. Dit ontstaat als de opening te nauw is. Bij ernstige afsluiting moet er opnieuw geopereerd worden.
• buikwandbreuk (hernia); de opening in de buikwand is groter dan noodzakelijk, waardoor er een groter stuk darm doorheen komt. Hierdoor ontstaat er een bult naast de stoma.
• vernauwing stoma (op langere termijn), waardoor de ontlasting er niet meer goed doorheen kan.

Waarschuw een arts bij:

• aanhoudende koorts van meer dan 38ºC
• aanhoudende misselijkheid of overgeven
• toenemende pijn
• bleke of zwarte verkleuring van de stoma
• opzwellen van de stoma
• klachten van verstopping
• bloed in het opvangzakje

Tips

Patiëntenvereniging

De Nederlandse Stomavereniging is een patiëntenvereniging die zich richt op patiënten met een stoma of een pouch.  Binnen de Stomavereniging zijn er vier patiëntgroepen, namelijk darmkanker, slokdarmkanker, maagkanker en alvleesklierkanker.

De belangrijke activiteiten van de Stomavereniging zijn:

• voorlichting
• lotgenotencontact
• belangenbehartiging van patiënten

De Stomavereniging heeft hiervoor verschillende communicatiemiddelen, zoals de website, social media en een verenigingsblad. Ook organiseren zij verschillende bijeenkomsten.

We houden je graag op de hoogte

We informeren je graag zo goed, betrouwbaar en compleet mogelijk over spijsverteringsziekten en -klachten. Voor voorlichting en onderzoek naar spijsverteringsziekten zijn wij volledig afhankelijk van donateurs.