Bij een megacolon is de endeldarm en soms ook het gedeelte daarboven (het sigmoïd) veel wijder dan normaal. De elasticiteit van de darmwand is sterk verminderd. Dit heeft tot gevolg dat de bewegingen van de darm (de peristaltiek) afnemen. De peristaltiek moet er voor zorgen dat de ontlasting door de dikke darm naar de anus wordt afgevoerd. Een minder beweeglijke darm betekent dan ook dat de ontlasting zich ophoopt. Dit geeft klachten. Bij een megacolon is er vaak sprake van ernstige verstopping of constipatie. Een megacolon komt meer voor bij oudere mensen maar kan ook bij jongere mensen voorkomen.
De darm
De darm is een belangrijk onderdeel van het spijsverteringskanaal. De darm kan worden onderverdeeld in de dunne darm en de dikke darm. In de dunne darm wordt het voedsel verteerd. De voor het lichaam belangrijke voedingsstoffen worden in de dunne darm opgenomen in het bloed en vervoerd naar de lever. Wat achterblijft in de darm is een dunne massa van bacteriën, dode cellen en onverteerbare voedselresten. Deze dunne ontlasting komt vanuit de dunne darm in de dikke darm terecht. De dikke darm haalt water en zouten uit de ontlasting.
Hierdoor wordt de ontlasting ingedikt waarna deze wordt afgevoerd naar de endeldarm (het rectum). Als de endeldarm vol is, ontstaat het gevoel van aandrang. Dit is het signaal om naar het toilet te gaan.
De dikke darm is ruim een meter lang en gaat over in de endeldarm. De dikke darm ligt als een omgekeerde U in de buik.
Oorzaken van megacolon
In een aantal gevallen is een ziekte de oorzaak van het ontstaan van een megacolon. Bijvoorbeeld bij de ziekte van Hirschsprung, de ziekte van Parkinson, multiple sclerose en hypothyreoïdie (een schildklier aandoening).
Daarnaast kunnen bepaalde medicijnen, onder andere bij psychiatrische en neurologische aandoeningen, op den duur een megacolon veroorzaken.
In de meeste gevallen is de oorzaak echter niet bekend. We spreken in dat geval van een ‘idiopathisch megacolon’.
Alhoewel de oorzaak vaak onduidelijk is, bestaat het vermoeden dat verkeerde toiletgewoonten een rol spelen bij het ontstaan van een megacolon. Sommige mensen stellen de toiletgang telkens weer uit waardoor steeds meer harde ontlasting in de endeldarm achterblijft. Het aandranggevoel wordt zwakker en de endeldarm rekt steeds verder uit.
Andere mensen hebben juist het idee dat het noodzakelijk is om elke dag ontlasting te hebben. Zij gebruiken hiervoor allerlei laxeermiddelen en zelfs klysma's. Op den duur raakt de dikke darm beschadigd door deze sterke laxeermiddelen en kan er een megacolon ontstaan.
Hoe herken ik het?
Klachten en symptomen bij megacolon
De klachten hebben vooral te maken met het ophopen van ontlasting in de darm (verstopping of constipatie). Deze klachten zijn:
Harde en droge ontlasting.
Pijn bij de ontlasting
Een opgezwollen, pijnlijke buik.
Een gevoel dat de darm niet helemaal leeg is na de ontlasting.
Buikkrampen.
Overloopdiarree (paradoxale diarree). Langs de harde ontlasting in de darm lekt dunne ontlasting weg. Deze diarree is vaak moeilijk op te houden. In dat geval is er sprake van ‘overloopincontinentie’.
Fissuren Als gevolg van de harde ontlasting en het harde persen ontstaan er pijnlijke scheurtjes of kloofjes aan de anus.
Hoe gaat het verder?
Diagnose van megacolon
Om een megacolon aan te tonen, beschikt de arts over verschillende onderzoeksmethoden, die zie je hieronder. Nadat de diagnose megacolon is gesteld, onderzoekt de arts of een ziekte de oorzaak is van het megacolon of dat het gaat om een ‘idiopathisch megacolon’.
Lichamelijk onderzoek
De arts onderzoekt of je tijdens het onderzoek van de onderbuik veel pijn hebt en of er veel ontlasting in de buik zit.
Rectaal toucher
Bij dit onderzoek brengt de arts een vinger in jouw anus en voelt of er veel ontlasting in de endeldarm zit. De anus wordt onderzocht op de aanwezigheid van fissuren of andere beschadigingen.
Een ‘gewone’ röntgenfoto (buikoverzichtsfoto)
Op de buikoverzichtsfoto is de ophoping van ontlasting in de te wijde dikke darm duidelijk te zien.
Virtuele coloscopie
Bij een virtuele coloscopie worden er met een CT scanner röntgenfoto’s van de darm gemaakt. Voor dit onderzoek is het nodig dat jouw dikke darm helemaal schoon en leeg is. De arts kan de dikke darm dan goed bekijken en de beelden analyseren. Vlak voor het onderzoek moet je een flesje met röntgencontrastmiddel drinken. Tijdens het onderzoek wordt een dun slangetje via de anus in de endeldarm gebracht. De duur van het onderzoek ligt tussen de 15 en 25 minuten.
Pellet-passagetest
Dit is een röntgenonderzoek waarbij de snelheid van de ontlasting door de dikke darm wordt onderzocht. Door het slikken van korreltjes of ringetjes die op röntgenfoto’s zichtbaar zijn, kan onderzocht worden waar de ringetjes zich bevinden. Is er sprake van een megacolon dan is er een ophoping van de ringetjes zichtbaar.
Manometrie
Met een manometrie onderzoek kan de elasticiteit van de wand van de endeldarm en de kringspier worden bepaald.
Proctoscopie of sigmoïdoscopie
Met behulp van een flexibele kijkbuis (endoscoop) kan de arts de endeldarm en het sigmoïd van binnen bekijken. Een proctoscopie is een endoscopisch onderzoek van alleen de endeldarm. Bij een sigmoïdoscopie wordt behalve de endeldarm ook het sigmoïd onderzocht.
Behandeling van megacolon
Wanneer een onderliggende ziekte het megacolon veroorzaakt, is de behandeling gericht op deze ziekte. Als dat niet het geval is (bij een idiopathisch megacolon), is de behandeling gericht op het voorkomen en behandelen van ernstige verstopping.
Bij de behandeling van verstopping zijn de volgende leefregels belangrijk:
Gebruik een gezonde, gevarieerde en vooral vezelrijke voeding. Voorbeelden van vezelrijke voedingsmiddelen zijn volkorenproducten, groenten en fruit. De aanbevolen hoeveelheid vezels per dag voor een volwassene vrouw is 30 gram en voor een volwassen man is dit 40 gram. Vezels werken als een soort spons en houden de ontlasting zacht en soepel.
Drink minstens 2 liter per dag. Voldoende vocht is nodig om de ontlasting soepel te houden. Gebruik je wel vezels maar niet voldoende vocht dan werken de vezels juist averechts. De vezels in de ontlasting kunnen niet voldoende vocht opnemen waardoor de ontlasting hard wordt.
Neem voldoende lichaamsbeweging. Door regelmatig te bewegen en te sporten blijft jouw conditie op peil en het bevordert de werking van de darm.
Ga na het toilet wanneer je aandrang voelt. Als je de toiletgang uitstelt, blijft de ontlasting langer in de dikke darm. Er kan dan meer vocht uit de ontlasting gehaald worden waardoor de ontlasting harder wordt.
Je kunt het aandranggevoel verbeteren door regelmaat aan te brengen in het toiletbezoek. Probeer bijvoorbeeld elke morgen na het ontbijt ontlasting te krijgen. Ga rustig en ontspannen zitten en pers vooral niet.
Behalve deze leefregels is het vaak noodzakelijk medicijnen te gebruiken. Afhankelijk van de klachten kunnen verschillende medicijnen bij een megacolon worden voorgeschreven:
Bulkvormers Bulkvormers hebben dezelfde eigenschappen als voedingsvezels: ze nemen vocht op. Ze zorgen voor een soepele ontlasting en een goede darmwerking. Het is belangrijk dat je bij bulkvormers extra veel drinkt omdat deze medicijnen averechts werken als ze niet voldoende vocht kunnen opnemen. Bulkvormers bevatten psylliumzaad/psylliumvezels en zemelen. Je kunt bulkvormers zonder problemen langdurig gebruiken omdat ze de darm niet prikkelen. Bulkvormers kun je oplossen in bijvoorbeeld water, yoghurt of vruchtensap.
Vochtbinders Deze middelen houden vocht vast in de darm waardoor de ontlasting zachter wordt.
Contactlaxantia Deze middelen activeren de darmbewegingen door een chemische prikkeling van de darmwand. Hierdoor hebben ze een sterk laxerend effect. De middelen zijn in het algemeen niet geschikt voor langdurig gebruik omdat er aanwijzingen zijn dat dit het slijmvlies in de darmwand kan beschadigen. Overleg altijd met jouw huisarts als je tijdelijk contactlaxantia gebruikt.
Door de combinatie van leefregels en medicijnen kunnen de verstoppingsklachten op den duur steeds minder ernstig worden. De dikke darm kan zich weer herstellen en de normale omvang aannemen.
Een operatie om het megacolon te verwijderen is zelden noodzakelijk. Omdat er na de operatie bovendien vaak weer opnieuw een megacolon ontstaat is het effect slechts van tijdelijke aard.
Wat kan ik doen?
Tips en adviezen bij megacolon
Onderstaande leef- en voedingsadviezen kunnen verstopping verminderen:
Eet vezelrijk
Een gezonde voeding bevat alle voedingsstoffen die jouw lichaam dagelijks nodig heeft. De vernieuwde Schijf van Vijf van het Voedingscentrum schetst kaders voor een goede, gezonde voeding. De Schijf van Vijf bestaat uit vijf vakken met producten waarmee je elke dag opnieuw gezond en gevarieerd kunt eten. Neem iedere dag voldoende producten uit elk vak en varieer genoeg! Als je eet volgens de Schijf van Vijf krijgt jouw lichaam voldoende vezels, wat erg belangrijk is voor een gezonde buik. Ook krijg je op deze manier voldoende mineralen, vitaminen, eiwitten, koolhydraten en vetten binnen. Kies daarnaast niet te vaak voor producten die buiten de Schijf van Vijf vallen. Op deze manier zorg je goed voor jouw lichaam.
Vooral vezelrijke voeding is erg belangrijk bij een Megacolon. Voedingsvezels zijn onmisbaar voor een gezonde spijsvertering en een goede ontlasting. Vezels werken als een spons en houden vocht vast waardoor de ontlasting zacht en soepel blijft. Ook stimuleren vezels de darmbeweging. Dit kan helpen om verstopping te voorkomen. Voorbeelden van vezelrijke voeding zijn groente, fruit en volkoren producten. Op hoegezondisjouwbuik.nl kun je testen of je dagelijks voldoende vezels eet.
Drink minstens 2 liter per dag
Voldoende vocht is nodig om de ontlasting soepel te houden. Gebruik je wel extra vezels maar niet voldoende vocht dan werken de vezels juist averechts. De vezels in de ontlasting kunnen dan niet voldoende vocht opnemen waardoor de ontlasting hard wordt.
Zorg voor voldoende beweging
Door regelmatig te bewegen, wordt de darmbeweging gestimuleerd en beweging zorgt ervoor dat de darm op gang blijft. Hiermee voorkom je verstopping (constipatie).
Sla jouw ontbijt niet over
Het ontbijt is heel belangrijk. Een vezelrijk ontbijt zorgt ervoor dat de werking van de darm op gang komt en dat de darmen in beweging blijven.
Gezond toiletgedrag
Ga meteen naar het toilet als je aandrang voelt. Door de ontlasting op te houden, wordt deze verder ingedikt. Hierdoor kan verstopping ontstaan. Neem rustig de tijd voor jouw toiletgang en kijk achterom. De kleur van de ontlasting zegt veel over jouw gezondheid.
Stop met roken
Voor jouw algehele gezondheid is het verstandig om niet te roken.
Vezels en vezelproducten
Kijk op onze pagina's over de spijsvertering om na te gaan of je dagelijks voldoende vezels eet. Eet je te weinig vezels? Probeer dan om meer vezelrijke voedingsmiddelen zoals groente, fruit, peulvruchten en volkoren producten te eten. Door het gebruik van extra vezels in jouw voeding kun je in het begin last krijgen van een opgeblazen gevoel en winderigheid. Deze klachten zullen verminderen als jouw darm gewend is aan de verandering.
Er zijn veel zogenaamde ‘natuurlijke’ producten verkrijgbaar om de stoelgang te verbeteren. Vaak bevatten deze natuurlijke middelen kruiden die de darm prikkelen zoals bijvoorbeeld senna(peulen). Voorbeelden van dergelijke producten zijn laxeerthee en soms ontbijtthee. Wees hier voorzichtig mee omdat er nog veel onduidelijkheid bestaat over het effect van senna op de darmwand. Voor vragen over laxeermiddelen kun je het beste jouw huisarts of apotheker raadplegen.
Deze informatie is geschreven door de Maag Lever Darm Stichting samen met experts.
We houden je graag op de hoogte
We informeren je graag zo goed, betrouwbaar en compleet mogelijk over spijsverteringsziekten en -klachten. Voor voorlichting en onderzoek naar spijsverteringsziekten zijn wij volledig afhankelijk van donateurs.
