Door een lange periode veel alcohol te drinken kan de lever beschadigen. Hoe langer het alcoholgebruik duurt hoe ernstiger de schade aan de lever is. We onderscheiden verschillende stadia in het ontstaan van de schade aan de lever.
Stadia van het ziekteproces
Levercirrose is een risicofactor voor het ontstaan van leverkanker. Levercirrose kan ook leiden tot leverfalen
Leververvetting
Bij langdurig alcoholgebruik treedt leververvetting op. Leververvetting ontstaat doordat de vetstofwisseling in de lever verstoord is en vet zich ophoopt in de levercellen. Dit noemen we vetstapeling. Leververvetting is omkeerbaar als de oorzaak wordt weggenomen. De lever herstelt zich als het alcoholgebruik wordt gestopt.
Leverontsteking (hepatitis)
Bij langdurig alcoholgebruik kan leververvetting overgaan in een ontsteking van de lever. Alcohol kan ook meteen een leverontsteking veroorzaken. Een leverontsteking die het gevolg is van alcoholgebruik noemen we alcoholische hepatitis.
Leverfibrose en levercirrose
Een langdurige ontsteking kan leiden tot leverfibrose en uiteindelijk tot levercirrose. Bij leverfibrose ontstaat er littekenweefsel in de lever. Hierdoor raken de levercellen beschadigd. Na verloop van tijd is er zoveel littekenweefsel gevormd dat levercellen afsterven. Hierdoor kan de lever niet goed meer functioneren. We spreken dan van levercirrose. Levercirrose is een belangrijke risicofactor voor het ontstaan van leverkanker (HCC). Levercirrose kan ook leiden tot leverfalen, waarbij de werking van de lever onvoldoende is.
Acute alcoholische hepatitis
Als gevolg van een zeer grote hoeveelheid alcohol kan een acute alcoholische hepatitis optreden. Dit is een plotseling optredende leverontsteking. Ook hierbij kan de lever zo ernstig beschadigd raken dat deze niet meer goed kan functioneren.
Feiten en cijfers over leveraandoeningen door alcoholgebruik
Cijfers over leverschade door alcohol zijn niet bekend.
Ongeveer 1 op de 10 zware drinkers ontwikkelt uiteindelijk levercirrose. De Jellinekkliniek definieert zware drinkers als mensen die tenminste 1 keer per week meer dan 6 glazen alcohol drinken. In de meeste gevallen treedt levercirrose op na jaren van veel of zwaar drinken.
Het is niet duidelijk waarom sommige mensen een grotere kans lopen leverproblemen te ontwikkelen als gevolg van overmatig alcoholgebruik en anderen niet. In het algemeen geldt dat, hoe meer en regelmatiger je drinkt, des te groter de kans op hepatitis en levercirrose.
Oorzaak van leveraandoeningen door alcoholgebruik
De afbraak van alcohol vindt plaats in de lever. Hieronder staat in een schema weergegeven hoe de afbraak van alcohol plaatsvindt.
Langdurig alcoholgebruik kan leververvetting veroorzaken. De vetstofwisseling in de lever raakt verstoord, waardoor vet zich ophoopt in de levercellen (vetstapeling). Leververvetting is omkeerbaar. Na het stoppen met drinken van alcohol herstelt de lever en verdwijnt de leververvetting. Door langdurig alcoholgebruik kan leververvetting overgaan in een ontsteking van de lever.
Leverontsteking kan leiden tot leverfibrose en levercirrose. Bij leverfibrose ontstaat er littekenweefsel in de lever. Hierdoor raken de levercellen beschadigd. Na verloop van tijd is er zoveel littekenweefsel gevormd dat levercellen afsterven. Hierdoor kan de lever niet goed meer functioneren. We spreken dan van levercirrose.
Levercirrose is een belangrijke risicofactor voor het ontstaan van leverkanker (HCC).
Bij langdurige levercirrose kan uiteindelijk leverfalen optreden. Hierbij zijn de levercellen zo ernstig beschadigd, dat de lever onvoldoende functioneert. Dit is een levensbedreigende situatie. In dat geval kan een levertransplantatie noodzakelijk zijn.
Het is moeilijk te voorspellen wanneer alcohol schade aan de lever veroorzaakt. Wel is duidelijk dat er een direct verband bestaat tussen de hoeveelheid alcoholconsumpties en het vóórkomen van leverziekten. Ook de duur van het alcoholgebruik speelt een belangrijke rol.
Factoren die van invloed zijn op het ontstaan van een leveraandoening:
Consumptiepatroon
De hoeveelheid en duur van het alcoholgebruik zijn bepalend voor de aard en ernst van de leverbeschadiging. Hoe meer en hoe langer alcoholische dranken worden gedronken hoe ernstiger de beschadiging van de lever is.
Het drinken van verschillende soorten alcoholische dranken
Dagelijks drinken
Geslacht
Bij vrouwen ontstaat sneller leverschade door alcoholgebruik
Bij vrouwen treedt schade op bij kleinere hoeveelheden alcohol dan bij mannen
Dit heeft waarschijnlijk te maken met verschillen tussen mannen en vrouwen in de verwerking van alcohol. Vrouwen hebben een hoger vetpercentage en minder vocht in hun lichaam dan mannen. Alcohol verdeelt zich in het lichaam over het lichaamsvocht. Doordat vrouwen minder vocht hebben wordt alcohol minder verdund en is het alcoholpromillage hoger.
Andere verschillen zijn dat bij vrouwen de stofwisseling iets anders gaat dan bij mannen. Vrouwen kunnen alcohol minder goed afbreken in de maag. Daarnaast hebben vrouwen een iets kleinere lever, waardoor alcohol langzamer wordt afgebroken.
Voeding
Door ondervoeding of een slechte voedingstoestand zal alcohol sneller schade aan de lever veroorzaken
Bij zware drinkers is aangetoond dat extreem overgewicht het risico op leverschade verhoogt
Andere leveraandoeningen
De aanwezigheid van een andere leveraandoening vergroot de kans op leverschade door alcoholgebruik
Erfelijke factoren
Erfelijke factoren spelen een rol bij het ontstaan van leverschade
Hoe herken ik het?
Klachten en symptomen bij leveraandoeningen door alcoholgebruik
Klachten bij leververvetting en bij een milde leverontsteking
Meestal geen of nauwelijks klachten
Soms zijn er klachten zoals vermoeidheid en vage buikklachten
Klachten die kunnen optreden bij een acute alcoholische hepatitis (plotsteling optredende leverontsteking)
Pijnlijke buik, vaak rechtsboven in de buik
Misselijkheid
Vermoeidheid
Geel worden van de huid en het oogwit
Bloedingen uit het maag-darmstelsel
Vocht in de buik (ascites)
Klachten die kunnen optreden bij een vergevorderd stadium van een leverontsteking
Leverontsteking als gevolg van overmatig alcoholgebruik kan leiden tot leverfibrose en levercirrose. Bij leverfibrose ontstaat er littekenweefsel in de lever. Hierdoor raken de levercellen beschadigd. Na verloop van tijd is er zoveel littekenweefsel gevormd dat levercellen afsterven. Hierdoor kan de lever niet goed meer functioneren. We spreken dan van levercirrose.
Levercirrose is een belangrijke risicofactor voor het ontstaan van leverkanker (HCC).
Bij langdurige levercirrose kan uiteindelijk leverfalen optreden. Hierbij zijn de levercellen zo ernstig beschadigd, dat de lever onvoldoende functioneert. Dit is een levensbedreigende situatie. In dat geval kan een levertransplantatie noodzakelijk zijn.
Vanwege de grote reservecapaciteit van de lever veroorzaken leverziekten, zoals hepatitis, vaak pas in een laat stadium klachten. Dit komt doordat het gezonde deel van de lever de verschillende functies goed genoeg kan uitvoeren. Wanneer er klachten optreden is de ziekte meestal al in een ver gevorderd stadium.
Complicaties
Een leverontsteking als gevolg van overmatig alcoholgebruik kan leiden tot:
leverfibrose
levercirrose
leverkanker (HCC)
bloedingen uit het maag-darmstelsel
vocht in de buik (ascites)
in een laat stadium: sufheid, verwardheid en uiteindelijk coma
Hoe gaat het verder?
Diagnose van leveraandoeningen door alcoholgebruik
Leververvetting en leverontsteking worden vaak bij toeval ontdekt, bijvoorbeeld door een routinebloedonderzoek of een echografie. Dit komt omdat leververvetting en het beginstadium van een leverontsteking meestal niet of nauwelijks klachten geven.
Lichamelijk onderzoek
Door leververvetting en leverontsteking kan de lever wat vergroot of gevoelig zijn. Jouw huisarts kan voelen door lichamelijk onderzoek als jouw lever wat vergroot is. Dan zal jouw huisarts aanvullend onderzoek aanraden.
Bloedonderzoek
Via bloedonderzoek kan een arts de leverfunctie laten onderzoeken. Verhoogde waarden van bepaalde leverenzymen kunnen wijzen op een ontsteking. In het bloed kunnen deze leverenzymen worden aangetoond. Meer hierover lees je bij leverfunctieonderzoek.
Anamnese
Door het afnemen van een anamnese: de arts kan onder andere vragen naar alcoholgebruik.
Echografie
Echografie maakt gebruik van geluidsgolven. Een vetstapeling in de lever is hiermee goed te zien. Ook verlittekening van de lever bij levercirrose kan met een echografie worden gezien.
Leverbiopsie
Soms is een leverbiopsie (leverpunctie) nodig. In een stukje leverweefsel kunnen typische afwijkingen worden gevonden die duiden op alcohol als oorzaak van leverontsteking.
Wat kan ik doen?
Stoppen met het drinken van alcohol De enige gerichte behandeling bij leveraandoeningen door alcoholgebruik, is stoppen met het drinken van alcohol. Leververvetting en beginnende leverontsteking (hepatitis) kunnen genezen door volledig en definitief te stoppen met alcoholgebruik. Bij fibrose en levercirrose kan het proces worden afgeremd door te stoppen met alcohol. Levercirrose kan niet genezen. De levercellen zijn bij levercirrose onherstelbaar beschadigd.
Zorg voor een gezonde voeding Als er sprake is van ondervoeding, is het belangrijk om op jouw voeding te letten. Voor advies over voeding kun je terecht bij een diëtist. Vaak gaat levercirrose gepaard met ondervoeding. Als algemeen advies geldt een voeding met:
Hoog aantal calorieën (minstens 2500 kcal per dag)
Veel eiwitten
Eventueel aanvulling met voedingssupplementen in verband met tekorten aan vitamines en mineralen
Tips en adviezen bij leveraandoeningen door alcoholgebruik
Advies van de Gezondheidsraad
De Gezondheidsraad geeft in de richtlijnen goede voeding uit 2015 het volgende advies over alcoholgebruik:
Drink geen alcohol of in ieder geval niet meer dan één glas alcohol per dag. En hou twee alcoholvrije dagen per week.
Voor jouw algehele gezondheid en om leveraandoeningen te voorkómen is het advies niet drinken of wees matig met het drinken van alcohol.
Patiëntenverenigingen en meer informatie
Nederlandse Leverpatiënten Vereniging
De Nederlandse Leverpatiënten Vereniging (NLV) is een actieve patiëntenorganisatie voor iedereen die met een leverziekte te maken heeft: patiënten, familieleden, zorgverleners en andere betrokkenen. De vereniging verzorgt informatiemateriaal, geeft voorlichting, maakt het delen van ervaringen mogelijk en speelt een belangrijke rol in de belangenbehartiging van leverpatiënten.
We informeren je graag zo goed, betrouwbaar en compleet mogelijk over spijsverteringsziekten en -klachten. Voor voorlichting en onderzoek naar spijsverteringsziekten zijn wij volledig afhankelijk van donateurs.
