Bij het ontstaan van een alvleesklierontsteking spelen verschillende oorzaken een rol. Soms is de oorzaak echter onbekend. Met een aantal voedingsadviezen en leefregels kun je de kans op een acute alvleesklierontsteking verkleinen.
Acute alvleesklier
ontsteking
Wat is het?
Een acute alvleesklierontsteking (pancreatitis) is een kortdurende of tijdelijke ontsteking van de alvleesklier.
De alvleesklier maakt enzymen aan, die helpen bij de spijsvertering. Normaal gesproken worden deze enzymen pas actief als ze in de dunne darm aangekomen zijn. Ze helpen daar bij de vertering van het voedsel. Soms gaan de enzymen echter al aan het werk als ze nog in de alvleesklier zitten. Het weefsel van de alvleesklier wordt dan langzaam door zijn eigen enzymen ‘opgegeten’. Met als gevolg dat de alvleesklier gaat ontsteken.
alle info op een rijin onze brochure over acute alvleesklierontsteking
Meestal komt een acute ontsteking van de alvleesklier binnen enkele dagen tot weken weer tot rust. Hierbij kan de alvleesklier volledig genezen. In sommige gevallen ontstaat er blijvende schade aan de alvleesklier. Bij ongeveer een op de dertien mensen met acute alvleesklierontsteking ontstaat uiteindelijk een chronische alvleesklierontsteking.
Een alvleesklierontsteking kan oedemateus of necrotiserend zijn. De necrotiserende vorm is het meest ernstig.
De alvleesklier
De alvleesklier is een langgerekte trosvormige klier. De medische naam voor alvleesklier is pancreas. Bij volwassen mensen is de alvleesklier ongeveer twaalf tot vijftien centimeter lang en ongeveer één tot drie centimeter dik. De alvleesklier ligt boven in de buik, linksachter en vlak voor de wervelkolom. Aan de onderzijde van de alvleesklier bevinden zich de maag en dunne darm.
De alvleesklier kan in de lengte worden opgedeeld in drie delen:
- De 'kop' van de alvleesklier
- Het 'lichaam' van de alvleesklier
- De 'staart' van de alvleesklier
De alvleesklier produceert alvleeskliersap dat helpt bij de spijsvertering en hormonen die de bloedsuiker reguleren (insuline).
Spijsvertering
De alvleesklier produceert spijsverteringssappen. Deze sappen bevatten bicarbonaat en enzymen die nodig zijn voor het neutraliseren van het maagzuur en voor de vertering van eiwitten, suikers en vetten. De alvleeskliersappen worden afgegeven aan de twaalfvingerige darm en zorgen voor een goede vertering van het voedsel. Deze functie van de alvleesklier is te controleren door in de ontlasting het ‘elastase’ te meten.
Bloedsuiker regulatie
In de alvleesklier zitten kleine klieren die onder andere het hormoon insuline produceren. Deze kliertjes heten de 'Eilandjes van Langerhans'. Naast insuline produceren ze ook glucagon. Insuline en glucagon zorgen ervoor dat het bloedsuikergehalte in het lichaam in evenwicht blijft. Deze functie van de alvleesklier is te controleren door in het bloed het suikergehalte (glucose) te meten.
Oorzaken van acute alvleesklierontsteking
Er zijn verschillende mogelijke oorzaken voor acute alvleesklierontsteking.
Door galstenen kan de afvoergang van de alvleesklier naar de darmen verstopt raken. De alvleesklier raakt dan ontstoken.
Overmatig alcohol drinken: het langdurig dagelijks drinken van meerdere glazen alcohol geeft een verhoogde kans op alvleesklierontsteking.
Door te roken krijgt de alvleesklier te weinig zuurstof en kan dan gaan ontsteken.
Een stofwisselingsziekte zoals een te hoog kalkgehalte of triglyceridegehalte in het bloed.
Bijvoorbeeld de bof.
Andere oorzaken kunnen zijn:
- Een doorbloedingsstoornis
- Bepaalde medicijnen (bijwerking)
- Een tumor in (de buurt van) de alvleesklier
- Een familiaire aanleg. Deze erfelijke vorm komt maar heel weinig voor.
- Een operatie
- Een complicatie van een ERCP-onderzoek of een endo-echografie onderzoek
- Een ongeval waarbij de alvleesklier beschadigd raakt
Soms is de oorzaak van een acute alvleesklierontsteking niet bekend. Dit wordt een idiopathische alvleesklierontsteking genoemd. Van ongeveer een op de tien acute alvleesklierontstekingen is de oorzaak onbekend.
Hoe herken ik het?
Klachten en symptomen bij acute alvleesklierontsteking
Acute en hevige pijn boven in de buik is de meest kenmerkende klacht bij acute alvleesklierontsteking. Mensen hebben de neiging om door de pijn voorovergebogen te gaan zitten met opgetrokken knieën. De pijn kan uitstralen naar de rug, de zij en de schouders. Daarnaast komen klachten voor als een verminderde eetlust, misselijkheid en braken. Er kan ook sprake zijn van koorts en een versnelde ademhaling. Na een maaltijd nemen de klachten vaak toe.
Complicaties bij acute alvleesklierontsteking
Soms leidt een acute alvleesklierontsteking tot ernstige complicaties die problemen buiten de alvleesklier kunnen geven:
Hoe gaat het verder?
Diagnose van alvleesklierontsteking
Wanneer je klachten hebt die passen bij een alvleesklierontsteking, verwijst de huisarts je door naar een specialist in het ziekenhuis voor verder onderzoek. Meestal is een combinatie van onderzoeken nodig om de diagnose te kunnen stellen.
In het bloed en in de urine kunnen veranderingen aangetoond worden in de waarden van bepaalde alvleesklierenzymen (zoals amylase, lipase) en in ontstekingseiwitten (zoals het CRP). Ook verhoogde witte bloedcellen (leukocyten) zijn in het bloed te zien.
Een echo van de buik kan de ontstoken alvleesklier in beeld brengen en aantonen of galstenen de oorzaak zijn van de ontsteking.
Een CT-scan is een beeldvormend onderzoek waarbij gebruik wordt gemaakt van röntgenstralen. Met een CT-scan kunnen allerlei afwijkingen in de ontstoken alvleesklier nauwkeurig in beeld worden gebracht. De arts kan zo ook vaststellen of het om de oedemateuze of necrotiserende vorm van alvleesklierontsteking gaat. Meestal wordt een CT-scan pas een paar dagen na het ontstaan van de alvleesklierontsteking gemaakt.
Behandeling van acute alvleesklierontsteking
Bij een acute alvleesklierontsteking word je meestal opgenomen in het ziekenhuis. Je krijgt een infuus waardoor vocht wordt toegediend. Als de oorzaak van de acute alvleesklierontsteking bekend is, richt de behandeling zich als eerste daarop. Bijvoorbeeld het verwijderen van galstenen of galblaas, het vervangen van medicatie, het behandelen van een stofwisselingsziekte of het direct stoppen met overmatig alcoholgebruik. Is de oorzaak niet bekend, dan wordt de eerste dagen gekeken hoe de klachten zich ontwikkelen.
Je mag (proberen te) eten met een acute alvleesklierontsteking. Alleen als dit niet gaat door de pijn, of als je niet genoeg binnenkrijgt, wordt er sondevoeding gegeven. Sommige mensen mogen al na een paar dagen weer naar huis. Bij een ernstige alvleesklierontsteking of bij complicaties moeten mensen echter vaak maanden in het ziekenhuis blijven. Soms worden ze daarbij vanwege complicaties ook tijdelijk op de intensive care behandeld.
Hieronder vind je de meest gebruikelijke behandelingen:
Wat kan ik doen?
Tips en adviezen bij acute alvleesklierontsteking
Patiëntenvereniging
De Nederlandse Alvleeskliervereniging (AVKV) is de patiëntenvereniging die als doel heeft om mensen met aandoeningen aan de alvleesklier te steunen in het leven met de ziekte. Belangrijke activiteiten van de AVKV zijn:
- voorlichting
- lotgenotencontact
- belangenbehartiging van patiënten
De AVKV heeft hiervoor verschillende communicatiemiddelen, zoals een informatielijn, de website, social media en een verenigingsblad.
Colofon
Deze informatie is geschreven door de Maag Lever Darm Stichting.
In samenwerking met:
Dr. Kim van Boxtel, MDL-arts
Dr. Liesbeth Kager, MDL-arts
Dr. Erwin van Geenen, MDL-arts
Bert van Oostveen, voorzitter Alvleeskliervereniging Nederland
Laatst herzien:
September 2018
We houden je graag op de hoogte
We informeren je graag zo goed, betrouwbaar en compleet mogelijk over spijsverteringsziekten en -klachten. Voor voorlichting en onderzoek naar spijsverteringsziekten zijn wij volledig afhankelijk van donateurs.
