Op 29 juli 2020 is prof. Dr. C.H. Gips (Chris) overleden aan de gevolgen van leukemie. Slechts een aantal weken nadat zijn grote liefde Hanneloes overleed. Hij stond aan de basis van de eerste succesvolle uitvoering van levertransplantaties in Nederland, was oprichter van de Maag Lever Darm Stichting, de Nederlandse Vereniging voor Hepatologie (NVH) en nam het initiatief voor de Nederlandse Leverpatiëntenvereniging (NLV). Bovenal was hij een warm, sympathiek en betrokken mens, die tot en met zijn korte ziekbed betrokken bleef bij de wetenschap, onderwijs en het werk van de Maag Lever Darm Stichting.

Na zijn studie geneeskunde in Leiden en Kopenhagen, en tijdens de opleiding tot internist in Odense en Groningen verdiepte Chris zich in de lever. Er waren toen nog maar weinig leverspecialisten, er was nog veel onbekend over de lever en er waren nog weinig behandelmogelijkheden. Chris was vastbesloten om hier iets aan te doen met een vroege vorm van evidence-based medicine en patiëntgebonden onderzoek.

Het is 1963 als Gips staflid wordt van de afdeling-in-oprichting hepatologie in het Academisch Ziekenhuis Groningen (momenteel het UMCG). Hij is dat jaar aangenomen voor het afronden van zijn opleiding tot internist. In ’68 promoveert hij cum laude op diagnostische ammoniak testen, bleef daar en werd al in 1980 hoogleraar interne geneeskunde met zijn eigen leverafdeling.

De zorg op die afdeling was multidisciplinair en rond de patiënt georganiseerd, inclusief psychosociale zorg. Het was een bruisende afdeling. Nieuwe technieken van dat moment, zoals echografie en levervenedrukmeting, werden door hem geïntroduceerd en de assistenten werden overal bij betrokken. Chris was makkelijk te benaderen voor overleg, hij luisterde goed. Maar collega’s en studenten moesten ook goed kunnen luisteren en meedenken. Al was het maar om te begrijpen waarom hij, dankzij zijn snelle denkstappen, soms plots in lachen kon uitbarsten.

Gips is in die jaren een drijvende kracht achter de hepatologie in Nederland en een echte teamdenker. Hij onderhield tijdens en na zijn studietijd intensief contact met collega’s in Denemarken, Leiden en Engeland. Vanaf de tweede bijeenkomst in 1969 bij de EASL, de European Association for the Study of the Liver, is hij bij de organisatie betrokken.

Hij raakte bevriend met vele buitenlandse leverspecialisten, zoals Prof. Dr Roger Williams uit London, helaas in dezelfde week als Chris overleden. Chris en hij legden samen met dr. Niels Tygstrup de kiem voor drie belangrijke vaktijdschriften op levergebied (Liver, Journal of Hepatology en Hepatology). Op de EASL meetings komen nu jaarlijks zo’n 10.000 mensen van over de hele wereld. Ook zag hij, geïnspireerd door reizen in Engeland en de Verenigde Staten, het belang van onderlinge multidisciplinaire samenwerking.

Levertransplantaties

Na de komst van chirurg Prof.dr. Ruud Krom (later Mayo Clinic, Rochester MN) in Groningen in de jaren ‘70 worden de eerste stappen gezet in de richting van levertransplantatie. Ook daarin staat het teamdenken centraal en introduceert hij een multidisciplinaire aanpak. Levertransplantaties waren destijds nog een experimentele en risicovolle ingreep: minder dan 30 procent van de patiënten was na een jaar nog in leven.

Na bezoeken aan buitenlandse centra, beginnen Chris Gips en prof. Dr. Ruud Krom in Groningen met het vijfde levertransplantatieprogramma (en eerste multidisciplinaire) ter wereld. Chris Gips legt zich zelf toe op strakke en nauwgezette protocollen, waarin sterk wordt ingezet op nauwe samenwerking tussen chirurgen, internisten, anesthesisten, intensive care, pathologie en radiologie. In 1977 begonnen de voorbereidingen en in 1979 begonnen de levertransplantaties. Al snel steeg de 1-jaarsoverleving naar 60 procent.

De aanpak van Chris Gips (met hepatologie als nadrukkelijk onderdeel van het programma) baart opzien in het buitenland. Zo komt er in 1982 een delegatie uit Amerika die een verklaring zocht voor de goede overlevingscijfers vanuit het Groninger programma. Met name de geprotocolleerde opzet van het programma maakt grote indruk en de verworven kennis werd wereldwijd uitgewisseld. Tegelijkertijd bleef Chris enorm betrokken bij die patiënten zelf. Hij zag één van de eerste getransplanteerde patiënten uit die tijd nog vele jaren daarna met enige regelmaat.

Samenwerking, patiënt centraal, onderwijs en wetenschap

Teamdenken dus, iets dat Gips ook nadrukkelijk buiten de deuren van het ziekenhuis omarmde. Tot ver na zijn emeritaat in 1992 is Gips een veel geziene gast op congressen en beurzen. Vanuit het netwerk wil hij bijdragen aan kennisdeling, wetenschappelijk onderzoek en patiënten een stem geven. Daarom richt hij 1977 samen met dr. Karl. Brandt de Nederlandse Vereniging voor Hepatologie (NVH) op, het forum voor Nederlands leveronderzoek.

Chris wist de basale NWO-leveronderzoekers hierin vervolgens op te nemen. Deze connectie tussen basaal en klinisch onderzoek was voor die tijd nieuw, en is nog steeds van groot belang. Vier jaar later volgt de oprichting van de NLS (Nederlandse Leverstichting), dat later uitgroeit tot de Maag Lever Darm Stichting. In 1986 neemt hij mede het initiatief voor de Nederlandse Leverpatiëntenvereniging.

In zijn afdeling stimuleerde hij de deelname van studenten in wetenschappelijk onderzoek. Dit mondde uit in een school, de Gips International School of Hepatology. Na verbreding met tropische geneeskunde (GISH-T) vond rond de eeuwwisseling uitbreiding plaats naar alle disciplines in de geneeskunde.

Het doel van de onderzoekschool GISH-T was het opleiden van studenten in de medische wetenschap door middel van wetenschappelijke stages in het buitenland. Een levenservaring die voor het verdere leven en carrière van de studenten en jonge dokters van onvergetelijke waarde is geweest.

Hij schakelde zijn wereldwijde netwerk in zodat veel studenten naar buitenlandse levercentra konden gaan voor het verrichten van onderzoek. Chris en Hanneloes bezochten velen van hen daar en waren altijd erg betrokken.

In totaal hebben meer dan 150 studenten een buitenlandse stage verricht onder de bezielende leiding van Professor Chris Gips. Hierbij stond zijn enthousiasme en goede begeleiding van aan de basis van de ontwikkeling van deze jonge medische studenten, wat tevens heeft geleid tot verschillende proefschriften en wetenschappelijke ontwikkelingen in binnen- en buitenland.

In 2007 nam Chris Gips afscheid van zijn onderzoeksschool waarna het verder is gegaan als facultair programma voor medisch studenten aan de Rijksuniversiteit Groningen. Tevens startte hij toen een nieuwe Stichting, genaamd Professor Chris Gips Fonds voor wetenschappelijke talent in de geneeskunde.

Van Lever Stichting en Tussenthuizen naar Maag Lever Darm Stichting

December 1981 start Chris met het opzetten van de Nederlandse Lever Stichting, om er voor te zorgen dat er geld wordt ingezameld voor wetenschappelijk onderzoek. De stichting krijgt landelijke bekendheid in 1983. Als onderdeel van de een actie in het kader van het 60-jarig bestaan van de AVRO wordt er een groot bedrag opgehaald. Daarin speelt het transplantatieprogramma van Gips een grote rol.

Patiënten die deelnemen aan het programma komen uit het hele land. Van de opbrengst van de TV-show wordt een appartement in Groningen gehuurd, bedoeld voor getransplanteerde patiënten die voor hun herstel vaak in de buurt van het ziekenhuis moesten blijven en hun families. In 1985 breidde de Lever Stichting zich uit, doordat het zich ook uitbreidde maag- en darmgerelateerde aandoeningen. Zo groeide de stichting uiteindelijk uit tot de MLDS. De MLDS bleef de Tussenthuizen tot 2013 exploiteren. Nu worden ze via het UMCG nog steeds ingezet.

Betrokkenheid

Chris Gips bleef van 1981 tot 2020 erg betrokken bij het werk van de MLDS en was enthousiast over de gekozen koers en focus op de spijsvertering: “want het gaat feitelijk om het samenspel in het stelsel." Hij kwam nog regelmatig langs, vaak op doorreis naar activiteiten elders in het land. Hij stond vol passie en nieuwsgierigheid in het leven. Hij wilde bij zijn voornaam genoemd worden en vond het belangrijk om medewerkers bij naam te kennen.

Hij volgde het werk van de stichting: in de media, in mailings en op social media. Hij zag de MLDS als een warme familie, waar hij als sparringpartner voor de directeur-bestuurder een belangrijk klankbord was. Inhoudelijk goed op de hoogte wist hij op 88-jarige leeftijd nog steeds de werelden van wetenschappelijk onderzoek, patiëntbelangen en fondsenwerving aan elkaar te verbinden. Altijd met een zachte stem, zonder oordeel, nooit opdringerig. Wel vol wijze raad en verborgen, maar o zo rake, adviezen.

Het verlies van Chris Gips is een brok in de keel voor ons allemaal en waarschijnlijk voor iedereen die hem kende. Hij is in onze gedachten en terwijl je aan hem denkt, betrap je jezelf op een kleine glimlach, net als de lach die Chris ook altijd met zich meedroeg.

Dit in memoriam is mede tot stand gekomen met bijdragen van Maureen Guichelaar (oud-GISH-T student en promovendus, voormalig bestuurslid Professor Chris Gips Fonds en vriendin), Bart van Hoek (oud-promovendus, vriend en collega) en Bernique Tool (directeur bestuurder MLDS).

• Vorige
• Volgende