Wat is het?
Geelzucht is geen ziekte of aandoening. Dit wordt wel vaak gedacht. Geelzucht is een kenmerk (symptoom) bij verschillende aandoeningen van de lever en galblaas/galwegen. Met geelzucht wordt bedoeld dat de huid en/of het oogwit er bij iemand geel uitzien. Je krijgt het door een te hoog gehalte bilirubine in het bloed. Bilirubine is een afvalstof die ontstaat wanneer je lichaam hemoglobine (rode bloedkleurstof) afbreekt uit rode bloedcellen. De afvalstof stapelt zich op in de huid en het oogwit wat een gelige kleur geeft.
Bilirubine wordt door de lever opgenomen uit het bloed en verwerkt. Zo zorgt de lever ervoor dat het in aangepaste vorm uitgescheiden wordt met de gal. De gal wordt uiteindelijk (na tijdelijke opslag in de galblaas) afgevoerd naar de dunne darm. Gal verlaat het lichaam uiteindelijk via de ontlasting en geeft de ontlasting zijn typische bruingele kleur.
Hoe herken ik het?
Geelzucht herken je door een gele verkleuring van de huid en van het oogwit, soms is sprake van jeuk. Als een afsluiting of ziekte van de galwegen de oorzaak is, dan geeft dat stopverfkleurige ontlasting en thee-of colakleurige urine. Afhankelijk van de oorzaak kan je ook klachten hebben als acute buikpijn in de bovenbuik (bij galstenen) of buikpijn en gewichtsverlies (bij voorbeeld alvleesklierkanker).
Oorzaken van geelzucht
Er zijn veel verschillende oorzaken van een verhoogd bilirubinegehalte in het bloed die leiden tot geelzucht. Deze worden verdeeld in 3 groepen:
- een te hoog aanbod bilirubine aan de lever, waardoor de lever dit onvoldoende kan verwerken. Dit is zeldzaam en komt bijvoorbeeld voor bij verhoogde afbraak van bloedcellen.
- een aandoening van of in de lever zoals bijvoorbeeld een virusinfectie (hepatitis A of hepatitis B). ziekte van de galwegen in de lever (PBC, PSC) of levercirrose.
- onvoldoende afvoer van gal door geblokkeerde afvoer van de galwegen (in of buiten de lever). Galstenen, een tumor in de galwegen of alvleesklier, of een litteken in de galwegen zijn mogelijke oorzaken van zo'n blokkade.
Geelzucht bij baby's komt vaak voor en is ongevaarlijk. Ook het syndroom van Gilbert veroorzaakt een vorm van geelzucht die niet gevaarlijk is.
Geelzucht komt veel voor bij pasgeboren baby’s. Dit is in verreweg de meeste gevallen onschuldig. De lever van een pasgeboren baby is nog niet altijd in staat om bilirubine uit het bloed te filteren en te verwerken. De gele kleur wordt bij deze baby’s bijna altijd binnen 1-2 weken minder. Het kan helpen om de baby (de wieg of de box) bij het raam te zetten. Zonlicht kan het namelijk verminderen. Zet een baby nooit in direct zonlicht; de lichte huid van een pasgeboren baby kan heel snel verbranden.
Soms blijft de geelzucht aanhouden. Dit gebeurt vaker bij kinderen die borstvoeding krijgen dan bij kinderen die flesvoeding krijgen. Ook dit is meestal onschuldig, zeker wanneer je baby geen andere klachten heeft. Toch is het verstandig om bij aanhoudende geelzucht contact op te nemen met de huisarts. Er kan in sommige gevallen bloedonderzoek gedaan worden naar de hoogte van het bilirubine en de leverfunctie van de baby. Wanneer de baby geel blijft zien en daarnaast nog andere klachten heeft (bijvoorbeeld ontkleurde ontlasting of donkere urine), dan is het zeker aan te raden om contact op te nemen met de huisarts om uit te sluiten dat er een andere oorzaak is.
Het syndroom van Gilbert is een goedaardige aandoening waarbij er een tekort is aan een enzym in de lever dat bilirubine omzet. De gele kleur treedt met name op tijdens periodes van bijvoorbeeld koorts/infecties, vasten, flinke lichamelijke inspanning of overmatig alcoholgebruik. De aandoening komt vaak voor (bij ca. 1 op de 20 mensen) zonder dat dit leidt tot duidelijke geelzucht. Deze vorm is niet gevaarlijk en er is geen behandeling nodig. Patiënten met het syndroom van Gilbert zijn wel gevoeliger voor bijwerkingen van een specifieke vorm van chemotherapie. Deze chemotherapie heet Irinotecan en wordt gebruikt bij verschillende vormen van kanker. Het is dus belangrijk dat je je arts laat weten dat je het syndroom van Gilbert hebt in geval van behandeling met Irinotecan.
Hoe gaat het verder?
Diagnose
Op basis van eventueel aanwezige klachten en lichamelijk onderzoek kan je arts besluiten bloedonderzoek te doen. Bloedonderzoek kan meer duidelijkheid geven over de oorzaak van de geelzucht. Als er aanwijzingen zijn voor een afwijking van de lever, verstoorde galafvloed of verhoogde afbraak van het bloed is aanvullend onderzoek nodig (bijvoorbeeld een echo, scan of aanvullende bloedtests). De arts zal dit met je bespreken.
De behandeling
De behandeling is afhankelijk van de aandoening die de geelzucht veroorzaakt. Bij een aantal onschuldige aandoeningen die het veroorzaken, is behandeling niet nodig en vaak ook niet mogelijk.
Wat kan ik doen?
Geelzucht is geen ziekte, maar een symptoom. Of je zelf iets kan doen, hangt dus helemaal af van de oorzaak van de geelzucht. Je arts kan je eventuele tips geven als de oorzaak onduidelijk is.
Onderwerpen die hiermee te maken hebben
Colofon
Deze informatie is geschreven door de Maag Lever Darm Stichting.
In samenwerking met:
Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen (NVMDL)
Dr. Matthijs Kramer, MDL-arts, MUMC+ (NVMDL)
Dr. Rachel van Eijk, MDL-arts, DC Klinieken Breda (NVMDL)
Laatst herzien:
april 2023
We informeren je graag zo goed, betrouwbaar en compleet mogelijk over spijsverteringsziekten en -klachten. Voor voorlichting en onderzoek naar spijsverteringsziekten zijn wij volledig afhankelijk van donateurs.
