Darmkanker wordt in de medische wereld ‘colorectale kanker’ genoemd. Dit is de verzamelnaam voor tumoren in de dikke darm (colon) en de endeldarm (rectum). We spreken van endeldarmkanker als er een kwaadaardige tumor in de laatste 15 centimeter van de dikke darm (vanaf de anus) zit.
Bij kanker is de celdeling in het lichaam verstoord. De cellen die door deze verstoorde celdeling ontstaan, hebben geen nut en hopen zich op. Bij endeldarmkanker gebeurt dat in de endeldarm. Ze vormen een kwaadaardig gezwel, ook wel een tumor of kanker genoemd. De tumor in de endeldarm kan steeds groter worden en door de verschillende lagen van de darmwand heen groeien. Ook kunnen er cellen losraken van de tumor. Via de bloedbaan of het lymfestelsel verspreiden deze cellen zich verder door het lichaam. Daar kunnen ze weer uitgroeien tot nieuwe tumoren, ook wel uitzaaiingen genoemd.
De endeldarm (rectum) is het laatste deel van de dikke darm. In de endeldarm wordt ontlasting tijdelijk opgeslagen. Zodra de endeldarm vol is, gaat er een seintje naar de hersenen en ontstaat het gevoel van aandrang om naar het toilet te gaan.
Oorzaken endeldarmkanker
Endeldarmkanker ontstaat uit poliepen. Vooral bij mensen boven de 50 jaar komen poliepen in de darm vaak voor. De meeste poliepen in de endeldarm zijn goedaardig en blijven dat ook. Slechts een klein aantal poliepen verandert in een kwaadaardig gezwel of tumor. Het is onbekend waarom sommige poliepen uitgroeien tot een tumor en andere niet.
De kans op endeldarmkanker neemt toe met de leeftijd. Daarnaast spelen meerdere factoren een rol. Omgevingsfactoren zijn daarbij heel belangrijk. Een gezonde leefstijl en gezonde voeding kunnen het risico op alle vormen van darmkanker, en dus ook op endeldarmkanker, verkleinen.
Mensen die eerder endeldarmkanker hebben gehad, hebben een verhoogde kans om opnieuw een vorm van darmkanker te krijgen. Een chronische darmontsteking, zoals colitis ulcerosa of de ziekte van Crohn, geeft ook een licht verhoogde kans op darmkanker. Tenslotte is er in vijf procenten van alle gevallen van darmkanker een erfelijke oorzaak.
Sommige factoren vergroten de kans op endeldarmkanker, we noemen dit ook wel risicofactoren. In veel gevallen is nog aanvullend onderzoek nodig om vast te stellen wat die invloed precies is. De risicofactoren voor endeldarmkanker zijn onderverdeeld in twee groepen: beïnvloedbare en niet-beïnvloedbare risicofactoren. Aan de niet-beïnvloedbare factoren kun je zelf niks doen. Op de beïnvloedbare risicofactoren kun je extra alert zijn en zo de kans op endeldarmkanker te verkleinen. Toch is het ook dan nog steeds mogelijk om endeldarmkanker te krijgen.
Niet beïnvloedbare risicofactoren
Leeftijd
Met de leeftijd neemt de kans op endeldarmkanker toe. Zeker 90% van de endeldarmkankerpatiënten is ouder dan 50 jaar. In zeldzame gevallen ontstaat de ziekte bij jonge volwassenen of zelfs bij tieners. Bij vormen van darmkanker op jonge leeftijd, gaat het vaak om een erfelijke variant.
Darmkanker in de familie/erfelijkheid
Bij ongeveer 5 procent van de mensen met een vorm van darmkanker is er een aanwijsbare reden voor de darmkanker te vinden in hun DNA. Er is dan sprake van erfelijke darmkanker. Er zijn verschillende vormen van erfelijke darmkanker. In sommige families komt darmkanker veel vaker voor dan in andere families, maar is er toch geen erfelijke oorzaak. Dan spreken we van familiaire darmkanker. Het gaat hierbij om ongeveer 20 procent van de patiënten met darmkanker. Erfelijke vormen van darmkanker ontstaan meestal op jonge leeftijd, voor het 50e levensjaar. Familiaire darmkanker komt ook op oudere leeftijd voor.
Lees meer over erfelijke darmkanker.
Voorgeschiedenis van endeldarmkanker
Mensen die eerder endeldarmkanker hebben gehad, hebben een verhoogde kans om opnieuw een vorm van darmkanker te krijgen. Ex-endeldarmkankerpatiënten worden daarom regelmatig gecontroleerd.
Chronische darmontstekingen
Patiënten met een chronische darmontsteking, zoals colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn, hebben een licht verhoogde kans op een vorm van darmkanker. Dit verhoogde risico begint zo’n tien jaar nadat de diagnose ‘ziekte van Crohn’ of ‘colitis ulcerosa’ is gesteld. Deze patiënten worden daarom regelmatig gecontroleerd met een kijkonderzoek van de darm, een coloscopie.
Beïnvloedbare risicofactoren
Een gezonde leefstijl kan endeldarmkanker helpen voorkomen.
Gewicht
Mensen met overgewicht en veel lichaamsvet en buikvet hebben een verhoogde kans op endeldarmkanker. Het is dus belangrijk om te zorgen voor een gezond gewicht, ook ondergewicht moet voorkomen worden.
Aanbeveling: Zorg voor een zo laag mogelijk gewicht en een slanke taille, maar vermijd ondergewicht.
Lichamelijke activiteit
Regelmatige lichaamsbeweging kan bescherming bieden tegen endeldarmkanker.
Aanbeveling: Beweeg iedere dag minimaal 30 minuten. Het gaat hierbij om matig intensief bewegen (wandelen, fietsen, tuinieren etcetera). Neem bijvoorbeeld de trap in plaats van de lift, fiets naar je werk of ga een half uurtje wandelen na het eten. Verminder de tijd die zittend wordt doorgebracht. Bij overgewicht wordt 60 minuten beweging geadviseerd.
Voeding
Een Westers voedingspatroon vergroot de kans op endeldarmkanker. In niet-westerse landen komt deze vorm van kanker namelijk minder vaak voor. Endeldarmkanker lijkt ook minder vaak voor te komen bij vegetariërs.
Aanbeveling 1: Het advies is om niet meer dan 500 gram vlees per week te eten, waarvan maximaal 300 gram rood vlees, zoals rundvlees en varkensvlees. Bewerkt vlees, vleeswaren en vette vleessoorten staan niet in de schijf van vijf. Vanwege de negatieve effecten op de gezondheid geldt het advies niet te vaak vleeswaren, bewerkt vlees en vette vleessoorten te eten.
Aanbeveling 2: Eet veel groenten, fruit, volkorenproducten en peulvruchten en varieer zo veel mogelijk.
Voedingsmiddelen met veel voedingsvezels verlagen het risico op endeldarmkanker. Deze voedingsvezels zitten in plantaardige producten, bijvoorbeeld in groenten, fruit, aardappelen, noten, graanproducten en peulvruchten.
Roken en alcohol
Endeldarmkanker komt vaker voor bij rokers dan bij niet-rokers. Ook (overmatig) alcoholgebruik vergroot de kans op endeldarmkanker.
Aanbeveling: Rook niet of stop met roken en drink liever geen alcohol of beperk de alcohol inname tot maximaal 1 glas per dag*
*advies Gezondheidsraad
Dit doen wij
De Maag Lever Darm Stichting zet zich in om darmkanker te voorkomen, te bestrijden en de gevolgen ervan voor patiënten te verminderen. Dit doen wij door voorlichting te geven en innovatief onderzoek te financieren. Darmkanker is vaak goed te behandelen als je er op tijd bij bent. Daarom hebben we er mede voor gezorgd dat het bevolkingsonderzoek darmkanker er is gekomen. Wij kunnen ons werk echter alleen doen met de steun van donateurs.
'Darmkanker wordt vaak te laat ontdekt bij jongere mensen. Dat heeft grote gevolgen, vooral als je vol in het leven staat. Met ons onderzoek willen we achterhalen hoe darmkanker op jongere leeftijd ontstaat.'
Deze informatie is geschreven door de Maag Lever Darm Stichting.
In samenwerking met:
Dr. Liesbeth Kager, MDL-arts
Dr. Debby Geijsen, radiotherapeut
Dr. Pieter Tanis, gastro-enterologisch chirurg
Drs. Judith de Vos-Geelen, internist-oncoloog
ANBI/RSIN nr: 007247849
