Microbioom onderzoek in patiënten met acute alvleesklierontsteking voor het verbeteren van de behandeling

Acute alvleesklierontsteking (pancreatitis) is een veel voorkomende ontsteking van de alvleesklier, gekenmerkt door acute, hevige buikpijn. Per jaar krijgen in Nederland ongeveer 3000 patiënten deze aandoening. Het wordt meestal veroorzaakt door een galsteen of chronisch alcoholmisbruik. De ziekte verloopt meestal mild, maar in ongeveer 20% van de patiënten ontstaan er ernstige complicaties. Bloedvergiftiging en secundaire infectie zijn ernstige complicaties van pancreasnecrose (afstervend alvleesklierweefsel) met een grote kans op overlijden. Ongeveer 30% van de patiënten met pancreasnecrose krijgt een ernstige infectie.  

Risicofactoren voor deze complicaties zijn grotendeels onbekend. Er is een grote behoefte aan nieuwe, betere methoden om ernstige complicaties vroegtijdig te voorspellen. Er wordt gedacht dat de samenstelling en de functie van het microbioom, de verzameling aan bacteriën en ander micro-organismen, in de darm een grote rol speelt. Het is bekend dat bacteriën die infecties in pancreasnecrose veroorzaken voornamelijk afkomstig zijn uit het spijsverteringstelsel. De onderzoekers denken dat het microbioom beschadigd is in ernstig zieke patiënten, waardoor opportunistische (“slechte”) bacteriën uit de darm treden en infecties veroorzaken. Een van de taken van commensale (“gezonde”) bacteriën is het produceren van voedingstoffen en (metabolieten) voor de darm. Een afname van deze bacteriën en de geproduceerde metabolieten is mogelijk geassocieerd met ernstige infecties tijdens acute pancreatitis. Door zowel de bacterie samenstelling áls de concentratie metabolieten in ontlasting van patiënten te meten, kunnen ze wellicht beter voorspellen welke patiënten een hoge kans hebben op ernstige infectieuze complicaties. Het vervolgens herstellen van de balans in de darm is een veelbelovende strategie voor de toekomst. 

Het doel van dit project is het gebruiken van speeksel en ontlasting om beter en sneller te voorspellen welke patiënten met acute pancreatitis een ernstig beloop krijgen. Het tweede doel is het herkennen van patiënten met pancreasnecrose die een hoge kans op ernstige bacteriële infecties en orgaanfalen hebben. Deze patiënten hebben mogelijk baat bij behandelingen die het microbioom herstellen zoals fecale transplantatie (ook wel FMT of “poep-transplantatie” genoemd). 

De onderzoekers gaan de ontlasting, speeksel en bloed van patiënten met acute pancreatitis uit meerdere landen onderzoeken. Ongeveer 250 patiënten die zijn opgenomen één van de Nederlandse samenwerkende ziekenhuizen van de Pancreatitis Werkgroep Nederland (PWN) of de Universiteit van Chicago kunnen deelnemen. Met een nieuwe genetische techniek, 16S rRNA sequencing, kan de samenstelling van het microbioom in ontlasting en speeksel nauwkeurig in kaart worden gebracht. Deze data wordt gebruikt om microbiota profielen te ontdekken die ernstige acute pancreatitis kunnen voorspellen. Daarnaast wordt met massa spectrometrie het metabolieten profiel in de ontlasting gemeten. Ook zal bij een groep patiënten waarvan voorspeld wordt dat ze een grote kans hebben op een ernstig beloop op meerdere momenten monsters worden afgenomen. Door deze samples te onderzoeken kan het microbioom in de tijd worden vervolgd en profielen worden ontdekt die een hoge kans geven op ernstige infecties. 

De onderzoekers verwachten dat deze onderzoeken een verschuiving laten zien van normale naar “verstoorde” microbioom in patiënten die een ernstig beloop krijgen. Ze verwachten dat ze zo beter kunnen voorspellen welke patiënten ernstig ziek worden en baat kunnen hebben van gepersonaliseerde behandelingen zoals fecale transplantaties. 

In de meeste gevallen werven de onderzoekers hun eigen deelnemers. De meeste onderzoeken in onze database lopen al enige tijd of zijn afgerond. De onderzoekers hebben dan al voldoende patiënten gevonden voor het onderzoek. Je kunt je dat niet meer aanmelden. Over het algemeen werven de onderzoekers zelf nu eigen deelnemers. Als het onderzoek net is gestart is ons advies om de website van het ziekenhuis/instelling in de gaten te houden of contact op te nemen met op te nemen met de contactpersoon van het onderzoek. Dit staat op de site van de onderzoeksinstelling.

Wij brengen geen patiënten in contact met de onderzoekers. Het contact dat wij hebben met de onderzoeker is inhoudelijk en verwijzen niet iemand door tenzij de onderzoekers dit hebben aangegeven. Dan is dit aangegeven in de bovenstaande tekst.

Het uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek is een ingewikkeld proces dat vaak meerdere jaren duurt. Wetenschappelijk onderzoek moet zorgvuldig uitgevoerd worden om uiteindelijk conclusies te kunnen trekken. Er bestaan veel verschillende type onderzoeken die allemaal weer zijn voor- en nadelen hebben. Uiteindelijk draagt ieder onderzoek bij aan het verhogen van de kennis over een bepaald onderwerp. Je hebt veel onderzoeken nodig om te kunnen zeggen dat iets betrouwbaar is. En het dus wetenschappelijk is bewezen. Daarom duurt het vaak ook lang voordat nieuwe een behandeling of bepaalde medicatie in de reguliere behandelingen toegepast kan worden.

In wetenschappelijk onderzoek zijn vaak proefpersonen nodig. Dit zijn gezonde mensen of patiënten die vrijwillig meewerken aan een onderzoek naar nieuwe behandelingen of medicijnen.

Deelname aan een wetenschappelijk onderzoek kan gunstig zijn omdat je bijvoorbeeld een nieuwe behandeling krijgt die de klachten kan verminderen of waardoor het mogelijk is om (sneller) beter te worden. Ook voor anderen is deelname waardevol omdat je een bijdrage levert aan onderzoek naar bijvoorbeeld nieuwe behandelingen. Er kunnen ook nadelen zitten aan deelname, zoals risico’s die je loopt omdat het een nieuwe behandeling betreft, eventuele bijwerkingen en de tijd en moeite die je erin stopt.

De Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek (CCMO) zorgt voor de bescherming van proefpersonen die deelnemen aan medisch-wetenschappelijk onderzoek. Op de website van CCMO kun je terecht voor alle belangrijke informatie met betrekking tot het meedoen aan onderzoek.

Aanvullende informatie vind je op de website van Rijksoverheid 

Daarnaast kun je ook je behandelend arts vragen of hij/zij weet welke onderzoeken er op dit moment lopen voor de aandoening die je hebt. De arts kan je meer vertellen over meedoen aan wetenschappelijk onderzoek en welke onderzoeken mogelijk geschikt kunnen.