Hoe wordt de diagnose gesteld en welke behandelingsmogelijkheden zijn er voor PDS?
Diagnose van PDS
PDS valt onder de zogenaamde functionele buikklachten of functionele maag-darmklachten. Hierbij is sprake van een stoornis van maag of darm zonder aantoonbare, onderliggende ziekte. De diagnose PDS wordt vastgesteld door de (huis)arts. Deze stelt een aantal vragen over je klachten. Dit gebeurt op basis van speciale criteria, de zogenaamde ROME IV-criteria. De diagnose PDS wordt alleen gesteld als er geen structurele of biochemische verklaring voor de klachten is te vinden.
Diagnose op basis van Rome-IV-criteria
De diagnose PDS wordt alleen gesteld als er geen structurele of biochemische verklaring voor de klachten is te vinden
de klachten moeten in ieder geval al langer dan zes maanden bestaan
de patiënt moet gemiddeld minstens één dag per week in de afgelopen drie maanden buikpijn hebben gehad
en de patiënt moet tenminste twee van de volgende drie klachten hebben
de buikpijn is gerelateerd aan de ontlasting
een verandering van de frequentie van de stoelgang: diarree of verstopping
de vorm van de ontlasting is veranderd: te hard of te waterig
De Maag Lever Darm Stichting heeft in samenwerking met de PDSB en mdl-artsen een zelftest gemaakt op basis van deze criteria. Als uit de test blijkt dat je PDS hebt, dan kun je de uitslag printen en meenemen naar de huisarts. Soms weet een huisarts niet zeker of er sprake is van PDS. Een verder inwendig onderzoek in het ziekenhuis kan dan duidelijkheid geven.
PDS-klachten lijken soms op klachten van andere maag-darmaandoeningen, zoals chronische darmontstekingsziekten, glutenovergevoeligheid (coeliakie) en darmkanker. Daarom is het goed om naar je huisarts te gaan voor het stellen van een juiste diagnose.
Bij het vermoeden van PDS kan de huisarts verschillende onderzoeken doen. De keuze van de onderzoeken is afhankelijk van je klachtenpatroon en persoonlijke situatie. Artsen raden de volgende onderzoeken aan bij het vermoeden van PDS:
Het voedingspatroon van de patiënt bekijken
Bepaalde voedingsvoedingsmiddelen kunnen klachten veroorzaken. Onder andere melkproducten, tarweproducten, cafeïne, bepaalde soorten groenten en fruit, sappen, alcohol, frisdrank met koolzuur of zoetstoffen en kauwgom kunnen de klachten verergeren. Dit is echter heel verschillend per persoon. Als de diagnose PDS is gesteld, raden we het aan om onder begeleiding van een diëtist te kijken naar het voedingspatroon voor een goed en volwaardig voedingsadvies. De diëtist kan ook het FODMAP dieet aanraden. Dit is een dieet waarin je tijdelijk FODMAPs elimineert uit de voeding en vervolgens weer toevoegt. Ook hierin is begeleiding essentieel.
Psychosociale beoordeling
Stress, angst, depressie en gebrek aan sociale contacten en ondersteuning kunnen de symptomen verergeren.
Lichamelijk onderzoek
Er wordt bijvoorbeeld gecontroleerd hoe de buik aanvoelt.
Ontlastingsonderzoek en bloedonderzoek
Soms schat een arts in dat het verstandig is aanvullend bloedonderzoek te doen, meestal is dat niet nodig. Zo kan bijvoorbeeld met een bloedtest worden getest op mogelijke coeliakie. Om een chronische darmontsteking uit te sluiten kan getest worden op een verhoogd calprotectine gehalte in de ontlasting.
Controleren of er geen alarmsignalen zijn
Controleren of er geen alarmsignalen zijn. Bijvoorbeeld bloed bij de ontlasting of bloedarmoede, gewichtsverlies zonder aanwijsbare oorzaak. In dat geval moet extra onderzoek worden gedaan, zoals een coloscopie.
Irene
''Mensen onderschatten vaak wat voeding voor ze kan doen. Bij toeval las ik over een speciaal dieet voor PDS-patiënten: Het FODMAP-dieet.''
Gonneke
''Door de verstopping zit mijn buik me soms letterlijk dwars.''
Jessica
''Ik heb chronisch diarree, waardoor ik telkens naar het toilet moet, en buikpijnaanvallen, waardoor ik soms niet eens kan lopen. Heel erg lastig.''
Behandeling van PDS
Er is niet één specifieke behandeling die werkt voor alle PDS-patiënten. Er zijn veel verschillende behandelingen mogelijk. Vaak is het een kwestie van uitproberen. Je (huis)arts kan helpen bij het maken van keuzes in de verschillende behandelingen. De laatste jaren zijn er veel nieuwe inzichten ontstaan over de oorzaken van PDS en over verschillende mogelijkheden om klachten te verminderen. PDS is niet te genezen, maar wel te behandelen. Veranderingen in leefstijl en voeding zoals een regelmatig en evenwichtig eet- en beweegpatroon, kunnen al helpen bij de behandeling van PDS en klachten verminderen. Helaas worden de meeste mensen met PDS niet volledig klachtenvrij met een behandeling. Zij ervaren vaak wel een duidelijke vermindering van klachten. Hieronder bespreken we een aantal behandelingen die effectief kunnen zijn bij PDS.
Medicijnen
Bepaalde medicijnen kunnen de klachten bij PDS verminderen. Hierbij gaat het om medicijnen die gericht zijn op een verbetering van het ontlastingspatroon en soms ook op pijnbestrijding of een combinatie hiervan.
Medicijnen tegen verstopping
Er zijn verschillende middelen die de ontlasting zachter kunnen maken en kunnen helpen als je vooral last hebt van verstopping of als je ontlasting moeizaam verloopt. Hieronder bespreken we deze medicijnen.
Bulkvormers Bulkvormers zijn middelen die dezelfde eigenschappen hebben als oplosbare voedingsvezels. Ze kunnen zorgen voor een soepele ontlasting en een goede darmwerking. Bulkvormers kun je oplossen in water. Het is belangrijk dat je bij bulkvormers extra veel drinkt, omdat deze middelen zorgen voor verstopping als ze niet voldoende vocht kunnen opnemen. Het kan ook gebeuren dat de bulkvormers juist de klachten verergeren. Overleg dan met je arts of het verstandig is om ermee door te gaan.
Bulkvormers bevatten vaak zemelen, psylliumzaad of psylliumvezels. Je kunt ze zonder problemen langdurig gebruiken, omdat ze de darm niet beschadigen. Voorbeelden van bulkvormers zijn Metamucil® en Volcolon®.
Vochtbinders
houden vocht vast in de darm waardoor de ontlasting zachter wordt. Voorbeelden van vochtbinders zijn magnesiumhydroxide en magnesiumsulfaat en macrogol met als merknamen onder andere Movicolon®, Transipeg®, Forlax® en Molaxole®.
Darmprikkelende middelen
Darmprikkelende middelen activeren de darmbeweging door een chemische prikkeling van de darmwand. Hierdoor hebben ze een sterk laxerend effect. Deze middelen zijn niet geschikt voor langdurig gebruik omdat er aanwijzingen zijn dat ze het slijmvlies in de darmwand kunnen beschadigen. Overleg altijd met je huisarts over gebruik van laxeermiddelen. Voorbeelden zijn bisacodyl en natriumpicosulfaat.
Andere middelen die de darmwand prikkelen zijn natuurlijke middelen op basis van sennapeulen, bijvoorbeeld in laxeerthee. Wees hier ook voorzichtig mee. Gebruik ze niet te vaak en niet te lang achter elkaar. Raadpleeg je huisarts voor advies.
Linaclotide
Patiënten met matig tot ernstige PDS met verstopping kunnen baat hebben bij het medicijn linaclotide, dat op 2 manieren werkt: tegen verstopping en tegen pijn. Het wordt alleen onder bepaalde voorwaarden voorgeschreven door Maag-Darm-Lever-artsen. Vraag je arts om meer informatie.
Middelen tegen diarree zorgen ervoor dat de ontlasting wat vaster wordt of ze remmen de diarree. Deze middelen zijn met en zonder recept verkrijgbaar.
Diarreeremmers
Als je vaak last hebt van diarree kan je arts een diarreeremmer voorschrijven. Dit medicijn zorgt ervoor dat de ontlasting wat vaster wordt. Gebruik diarreeremmers niet dagelijks, tenzij je arts dat voorschrijft. Een voorbeeld is loperamide met als merknamen Imodium® en Diacure®.
Bulkvormers
Bulkvormers kunnen ook helpen bij diarree. Wanneer ze worden ingenomen met relatief weinig water kunnen ze de ontlasting vaster maken. Bulkvormers bevatten vaak zemelen, psyliumzaad of psylliumvezels. Je kunt ze zonder problemen langdurig gebruiken, omdat ze de darm niet beschadigen. Voorbeelden van bulkvormers zijn Metamucil® en Volcolon®.
Medicijnen tegen buikpijn en buikkrampen
Buikpijn en buikkrampen kunnen een grote invloed hebben op je dagelijks leven. Hieronder bespreken we medicijnen die kunnen helpen.
Pijnstillers
Als pijnstiller kun je paracetamol gebruiken. Je huisarts kan eventueel een sterkere pijnstiller voorschrijver als je veel pijn hebt. Ook voor pijnstillers geldt dat je ze beter niet langdurig kunt gebruiken. Wees voorzichtig met het gebruik van aspirine en ontstekingsremmende pijnstillers (zogenaamde NSAID’s), zoals ibuprofen en diclofenac. Deze medicijnen hebben invloed op het slijmvlies van de maag.
Krampwerende middelen
Bij PDS kan er sprake zijn van verhoogde spierspanning in de darmen. Krampwerende middelen hebben een verslappende werking op de spieren van het maag-darmstelsel. Zij kunnen deze spanning en krampen verminderen. Je huisarts kan je hierover advies geven. Voorbeelden zijn mebeverine met als merknaam Duspatal® en scopolaminebutyl met als merknaam Buscopan®.
Antidepressiva
Antidepressiva hebben bij ongeveer één op de vier mensen met PDS in een lage dosering al een gunstige werking op PDS klachten, met name op pijn. Bepaalde antidepressiva verminderen namelijk de gevoeligheid van de darm voor pijnprikkels en kunnen zo de pijn verminderen. Je huisarts kan je hierover meer informatie geven.
Naast medicijnen zijn er andere middelen die een positief effect kunnen hebben op de klachten bij PDS. Op basis van ervaringen blijkt dat sommige mensen met PDS baat hierbij hebben. Je kunt met je arts overleggen of je een middel kunt uitproberen. Voor ervaringen kan je contact opnemen met de Prikkelbare Darm Syndroom Belangenorganisatie
Pepermuntoliecapsules Al tientallen jaren is pepermuntolie een aanbevolen middel voor de behandeling van PDS. Uit verschillende studies blijkt dat door pepermuntoliecapsules één op de drie mensen met PDS verlichting van hun klachten ervaren. Het belangrijkste bestanddeel is menthol. Dit heeft een spierontspannende en pijnstillende werking.
Pepermuntolie is verkrijgbaar in capsules. Je kunt dan het beste de maagsapresistente capsules gebruiken, waardoor het middel vrijkomt in de darm en niet al in de maag. Dit middel is verkrijgbaar bij de apotheek en drogist.
Probiotica Probiotica zijn goede bacteriën die de darmflora mogelijk gezond houden. Ze zijn verkrijgbaar in pillen, capsules, poeders of drankjes. Een gezonde darmflora draagt bij aan een goede spijsvertering, ondersteunt het immuunsysteem en zorgt zo voor een goede darmwerking. Het effect van probiotica op PDS is nog onduidelijk. Op basis van ervaringen kunnen we zeggen dat sommige mensen met PDS baat hebben bij probiotica. Het is aan te raden om probiotica minstens vier weken achter elkaar te gebruiken om te bekijken of het effect heeft. Er is meer wetenschappelijk onderzoek nodig om aan te tonen of probiotica werkzaam zijn tegen PDS klachten.
Iberogast Iberogast is een middel dat bestaat uit een mengsel van 9 plantaardige kruidenextracten. Op basis van ervaringen blijkt dat sommige mensen met PDS baat hebben bij dit middel. Ondanks positieve praktijkervaringen, is de werking van dit middel wetenschappelijk gezien onvoldoende aangetoond. Het middel is zonder recept verkrijgbaar in drogist en apotheek. Je kunt met je arts overleggen of je het middel kunt uitproberen.
Therapieën
Veel mensen met PDS ervaren dat spanning en stress een duidelijke invloed heeft op hun klachten. De buikklachten zijn dan een signaal van het lichaam dat er overbelasting is, net zoals hoofdpijn dat kan zijn. Het verminderen van stress of beter met stress om leren gaan is vaak effectiever dan andere behandelingen en zal jouw kwaliteit van leven verbeteren.
Effectieve therapieën
Je huisarts kan hierover meer informatie geven en je eventueel doorverwijzen. Informeer bij je zorgverzekeraar of een therapie wordt vergoed. Voorbeelden van effectieve therapieën bij PDS zijn hypnotherapie, cognitieve gedragstherapie of bekkenbodemfysiotherapie. Van hypnotherapie/hypnose is wetenschappelijk bewezen dat ongeveer 70 % van de mensen met PDS er baat bij heeft. Er zijn speciale PDS-hypnotherapeuten en ook ziekenhuizen bieden PDS-hypnotherapie aan.
Voeding
Voeding speelt een grote rol bij PDS. Vrijwel alle patiënten geven aan dat voeding van invloed is op hun klachten en dat bepaalde voedingsmiddelen klachten kunnen verergeren en andere deze juist weer kunnen verminderen. Bij PDS ontstaan de klachten vaak doordat de darmen overgevoelig zijn en hierdoor sneller reageren op bepaalde voedingsmiddelen.
Ongeveer 75% van de mensen met PDS-klachten geeft aan baat te hebben bij een verandering of aanpassing in het dieet. Zo helpt het bij sommigen om bijvoorbeeld meer vezels en vocht toe te voegen aan de voeding. Terwijl bij anderen vezels juist meer klachten geven zoals een opgeblazen gevoel en pijn. Veranderingen in de voeding hebben niet altijd bij iedereen meteen effect. Het kan soms wel enkele weken duren voordat een effect merkbaar is. Ook kunnen sommige klachten de eerste dagen juist wat verergeren maar daarna wel verminderen, bijvoorbeeld wanneer je ineens veel meer vezels gaat eten. Je darmen zijn dan nog niet gewend aan de hoeveelheid vezels en hebben even tijd nodig om daaraan te wennen. Het is dan ook aan te raden om de hoeveelheid vezels rustig op te bouwen.
Welke voedingsmiddelen klachten veroorzaken is heel wisselend per persoon. Om erachter te komen welke voeding bij jou klachten geeft, kun je het FODMAP dieet doen onder begeleiding van een diëtist (zie hieronder). Ook kun je een voedingsdagboek bijhouden.
Voedingsadvies op maat
Een voedingsadvies is altijd een advies op maat. Als je zelf voedingsmiddelen mijdt omdat je denkt dat je er klachten van krijgt, bestaat het gevaar dat je voeding uiteindelijk heel eenzijdig wordt. Hierdoor kunnen tekorten aan voedingsstoffen ontstaan, zoals bepaalde vitamines en mineralen. Daarom is het aan te raden om voor voedingsadviezen altijd naar een diëtist te gaan. De huisarts kan hier een doorverwijzing voor geven. Ook voor andere vragen over voeding kun je terecht bij een diëtist.
Eliminatiedieet bij PDS
Vaak weet iemand met PDS zelf heel goed welke voeding bij hen klachten kan geven. Een diëtist kan met die informatie goede voedingsadviezen geven, zodat er geen tekorten aan voedingsstoffen ontstaan. Soms denken mensen dat voeding een rol speelt, maar weten ze niet precies om welke voedingsmiddelen het gaat. Ook hier kan een diëtist je helpen door voedingsmiddelen weg te laten uit de voeding en deze stap voor stap weer toe te voegen. We spreken dan van een eliminatiedieet. Het is belangrijk om tijdens dit dieet je klachtenpatroon nauwkeurig bij te houden.
FODMAP-beperkt dieet
Veel mensen met PDS ervaren een afname van hun klachten door het volgen van het FODMAP-beperkte dieet. FODMAP is een verzamelnaam voor Fermenteerbare Oligosachariden, Disachariden. Monosacchariden en Polyolen. Dit zijn soorten koolhydraten die slecht of niet opgenomen worden in de dunne darm.
In de dunne en de dikke darm houden deze koolhydraten extra vocht vast. Dit kan pijn en diarree veroorzaken. De dikke darm bacteriën breken deze koolhydraten vervolgens af. Hierbij komen gassen vrij die de dikke darm kunnen prikkelen. Dit kan klachten zoals diarree, een opgeblazen gevoel en buikpijn veroorzaken.
Hoe werkt dit dieet? Het FODMAP beperkte dieet bestaat uit een eliminatiefase van zes weken waarin je producten met FODMAP’s zoveel mogelijk uit het menu schrapt. Daarna volgt de herintroductiefase, waarin je de FODMAP’s één voor één weer toevoegt om erachter te komen welke mogelijk klachten veroorzaken. Een diëtist adviseert hoe je de voedingsmiddelen weer geleidelijk toevoegt. Het FODMAP-beperkte dieet is een intensief dieet om te volgen. Begeleiding van een diëtist met kennis van het dieet is hierbij essentieel.
Er bestaan behandelmethoden die wellicht wat minder bekend of minder algemeen zijn. Er bestaat geen wetenschappelijk bewijs dat ze effectief zijn. Deze methoden berusten vaak op ervaring en traditie. Enkele voorbeelden hiervan zijn acupunctuur, yoga, orthomoleculaire therapie en osteopathie.
Sommige mensen met PDS kunnen hier baat bij hebben. Je kunt bespreken met je huisarts of je een dergelijke behandelmethode kunt proberen
alle info op een rijin onze gratis brochures over PDS en voeding
Dit doen wij
PDS is één van de meest voorkomende aandoeningen in Nederland. Het ziekteverzuim van PDS is hoger dan griep. Patiënten kampen met onzekerheid, stress en moeten vaak lang zoeken naar de behandeling die het beste bij hen past. Wij werken nauw samen met patiëntenorganisatie PDSB en beroepsvereniging NVMDL aan betere zorg voor PDS-patiënten en doen onderzoek naar deze spijsverteringsziekte.
'Mijn ultieme droom? Ik wil behandelstappen zo kort mogelijk maken en voor elke PDS-patiënt inschatten welke individuele adviezen het beste werken. Maar zover zijn we nog niet. Dat vraagt om meer onderzoek en het onderzoek vraagt om tijd en vooral geld'
PDS-patiënten kampen, net als veel andere Nederlanders, met het chronische tekort aan openbare toiletten. Wij maken ons samen met andere organisaties hard voor meer openbare toiletten.
Iedereen met klachten wil snel weten wat er precies aan de hand is. Samen met de PDSB ontwikkelden we de PDS-test, een vragenlijst waarmee je er achter komt of jouw klachten wijzen op PDS. Sinds de lancering is de test al meer dan 350.000 keer ingevuld.
Om de zorg voor PDS-patiënten verder te verbeteren is in enkele ziekenhuizen, als onderdeel van de afdeling Maag-, Darm-, Leverziekten, het kenniscentrum PDS opgezet. Hierin werken artsen, diëtisten, psychologen en/of hypnotherapeuten nauw samen met huisartsen uit de regio.
Voor PDS zijn vele behandelopties. Om je te helpen welke behandeling bij jou past ontwikkelden we met artsen en patiënten de keuzehulp PDS. De keuzehulp helpt je om inzicht te krijgen in wat voor jou belangrijk is bij het kiezen van een behandeling.
We ontvangen veel vragen over PDS (Prikkelbare Darm Syndroom). We hebben de meest gestelde vragen en antwoorden op een rij gezet. Let op: Wij kunnen geen persoonlijke medische adviezen geven en hebben geen artsen in dienst. Voor persoonlijke vragen is het raadzaam om contact op te nemen met je (huis)arts.
