NAFLD is een afkorting van non-alcoholic fatty liver disease, ofwel niet-alcoholische leververvetting. NAFLD is een ziektebeeld dat omvat:
niet-alcoholische leververvetting en
niet-alcoholische leverontsteking. Dit noemen we NASH.
NAFLD is een ziektebeeld dat veel voorkomt in de westerse landen. Het is vaak een gevolg van een ongezonde leefstijl met weinig lichaamsbeweging en calorierijke voeding.
NAFLD is een verzamelnaam van leveraandoeningen die als beginstadium leververvetting heeft en als eindstadium leverontsteking (NASH), wat kan leiden tot levercirrose en leverkanker. Zoals de naam al aangeeft is NAFLD niet het gevolg van overmatig alcoholgebruik.
Leververvetting is het ophopen van vetten in de levercellen. De oorzaak hiervan is een verstoorde balans in de vetstofwisseling en suikerstofwisseling. Leververvetting is een omkeerbaar proces. Dat houdt in dat de vetstapeling verdwijnt als de oorzaak wordt weggenomen. Leververvetting veroorzaakt meestal geen of weinig klachten.
Als de leververvetting aanhoudt kan deze overgaan in leverontsteking. Dan spreken we van NASH.
NASH
NASH is een leverontsteking die niet het gevolg is van overmatig alcoholgebruik. NASH is een afkorting van non-alcoholic steatohepatitis, ofwel niet-alcoholische leverontsteking.
Ongeveer 20 tot 30% van de mensen met niet-alcoholische leververvetting ontwikkelt NASH. Hierbij is sprake van een ontsteking van de lever als gevolg van leververvetting. NASH veroorzaakt weinig of geen klachten. Als er klachten zoals vermoeidheid, gewichtsverlies en spierzwakte optreden, is de ziekte vaak al ver gevorderd en heeft zich in de meeste gevallen levercirrose ontwikkeld.
Leverfibrose en levercirrose
NASH kan leiden tot leverfibrose en levercirrose. Bij leverfibrose ontstaat er littekenweefsel in de lever. Hierdoor raken de levercellen beschadigd. Na verloop van tijd is er zoveel littekenweefsel gevormd dat levercellen afsterven. Hierdoor kan de lever niet goed meer functioneren. We spreken dan van vergevorderde levercirrose.
Leverkanker
Levercirrose is een belangrijke risicofactor voor het ontstaan van leverkanker (HCC). Leverkanker kan ook ontstaan door leververvetting zonder dat er sprake is van leverontsteking en levercirrose. Het risico op leverkanker is verhoogd bij mensen met het metabool syndroom, als gevolg van leververvetting.
alle info op een rijin onze brochure over leververvetting
Oorzaak van leververvetting
NAFLD is een verzamelnaam van leveraandoeningen die als beginstadium leververvetting heeft en als eindstadium leverontsteking (NASH). Bij 20 tot 30% van de mensen met niet-alcoholische leververvetting ontstaat NASH. Hierbij is sprake is van een leverontsteking. Het is niet duidelijk waarom leververvetting bij de ene persoon wel en bij de andere niet leidt tot het ontwikkelen van NASH. Bij niet-alcoholische leververvetting is er sprake van een verstoorde vetstofwisseling en/of suikerstofwisseling in de lever, waardoor vet zich ophoopt in de levercellen. Zoals de naam al aangeeft is de oorzaak hiervan niet overmatig alcoholgebruik.
NASH komt vaker voor bij mensen met:
overgewicht en obesitas
diabetes type 2
verhoogde bloeddruk
afwijkingen van de vetstofwisseling en cholesterolstofwisseling
Vetstofwisseling
Een belangrijke functie van de lever is de vetstofwisseling. De vetstofwisseling is een proces waarbij ons lichaam vetten afbreekt en aanmaakt. Dit proces vindt voor een groot deel in de lever plaats. De vetten in ons voedsel bestaan voornamelijk uit triglyceriden. De precieze samenstelling van de triglyceriden bepaalt of er sprake is van een verzadigd vet, onverzadigd vet of transvet. Triglyceriden bestaan uit glycerol en drie vetzuren. Tijdens de vertering van vetten in de dunne darm worden triglyceriden gesplitst in glycerol en vetzuren. De vetzuren gaan via het bloed naar de lever. De vetzuren worden gebruikt als brandstof, bouwstof of omgezet in lichaamsvet.
Verstoorde vetstofwisseling en suikerstofwisseling
Bij NAFLD en NASH is er meestal sprake van een te groot aanbod van vetzuren aan de lever. De lever is dan niet in staat om deze vetzuren te verwerken. Het gevolg is dat ze zich ophopen in de lever. De lever kan een kleine hoeveelheid vet in de lever opslaan, ongeveer 5% van het gewicht van de lever. Wanneer er meer vet in de lever wordt opgeslagen spreken we van leververvetting. Leververvetting is een omkeerbaar proces. Dat houdt in dat de vetstapeling verdwijnt als de oorzaak wordt weggenomen.
Daarnaast veroorzaakt een verstoorde suikerstofwisseling leververvetting. De suikerstofwisseling raakt verstoord door een ongevoeligheid voor insuline, ook wel een insulineresistentie genoemd. Insuline is een hormoon dat wordt geproduceerd door de alvleesklier. Het reguleert de bloedsuikerspiegel. Als we suikers eten stijgt het bloedsuikergehalte. Insuline zorgt ervoor dat de suikers in het bloed worden opgenomen in onze lichaamscellen. Het bloedsuikergehalte daalt dan. Door het veel en vaak eten van suikers stijgt het bloedsuikergehalte waarna insuline het weer laat dalen. Door grote schommelingen in het bloedsuikergehalte, kan ons lichaam ongevoelig worden voor insuline. De bloedsuikerspiegel blijft dan hoog. Ter compensatie gaat de alvleesklier steeds meer insuline aanmaken. Dit leidt uiteindelijk tot diabetes type 2. Het te veel aan suikers wordt in de lever omgezet in vetten. Deze vetten worden in de lever opgeslagen waardoor leververvetting ontstaat.
Weinig lichaamsbeweging en calorierijke voeding
Hoe niet-alcoholische leververvetting en leverontsteking precies ontstaan is nog niet geheel duidelijk. Waarschijnlijk is het een combinatie van verschillende factoren. Er zijn wel risicofactoren bekend die de kans op NAFLD en NASH verhogen.
Risicofactoren zijn;
overgewicht en obesitas
verminderde gevoeligheid voor insuline (insulineresistentie) als gevolg van diabetes type 2
metabool syndroom Het metabool syndroom is een combinatie van vijf factoren waardoor de stofwisseling verstoord kan raken. Deze factoren zijn: 1. tailleomvang van meer dan 102 cm bij mannen en meer dan 88 cm bij vrouwen 2. verhoogde bloeddruk 3. verhoogd triglyceridengehalte in het bloed Triglyceriden zijn vetten in het bloed die voor energie zorgen. We hebben triglyceriden nodig maar teveel is niet gezond. In de vetsamenstelling van het bloed speelt de lever een belangrijke rol. De lever kan namelijk zelf nieuwe vetten aanmaken uit onder andere suikers, vetzuren transporteren naar ons lichaam van energie te voorzien en kan vetzuren als brandstof gebruiken. 4. laag HDL-cholesterol 5. verhoogd bloedsuikergehalte
Bovengenoemde factoren zijn vaak het gevolg van een ongezonde leefstijl met weinig lichaamsbeweging en calorierijke voeding.
Feiten en cijfers over NAFLD en NASH
Geschat wordt dat NAFLD (niet-alcoholische leververvetting.) bij ongeveer 20% van de Nederlandse bevolking voorkomt. Leververvetting komt meer voor bij mannen dan bij vrouwen.
Volwassenen
In 2015 heeft ongeveer de helft van de Nederlanders van 20 jaar en ouder overgewicht en 13,7% heeft obesitas. Van de mensen met obesitas heeft ongeveer 90% een leververvetting. In deze groep heeft ongeveer 20 tot 30% een leververvetting gecombineerd met een ontsteking van de lever (NASH).
Bij 10 tot 30% van de mensen met NASH ontstaat levercirrose. Dit kan uiteindelijk leiden tot leverkanker (HCC).
Kinderen
NAFLD is niet alleen een probleem van volwassenen. In 2015 heeft 12% van de kinderen tussen de 4 en 20 jaar overgewicht, hiervan heeft 3% obesitas. Kinderen met overgewicht en obesitas hebben een grotere kans om op latere leeftijd NAFLD te ontwikkelen, maar NAFLD kan ook al op jonge leeftijd voorkomen.
Hoe herken ik het?
Meest voorkomende klachten en symptomen bij leververvetting
Leververvetting en het beginstadium van NASH (leverontsteking) veroorzaken meestal geen of weinig klachten. NASH kan klachten veroorzaken zoals vermoeidheid, gewichtsverlies en spierzwakte. Als deze klachten optreden is de ziekte vaak al ver gevorderd en heeft zich levercirrose ontwikkeld. Leververvetting en NASH worden vaak bij toeval ontdekt.
Vanwege de grote reservecapaciteit van de lever veroorzaken leverziekten vaak pas in een laat stadium klachten. Dit komt doordat het gezonde deel van de lever de verschillende functies goed genoeg kan uitvoeren. Wanneer er klachten optreden is de ziekte meestal al in een ver gevorderd stadium.
Complicaties
Levercirrose
NASH (leverontsteking) kan leverfibrose en levercirrose tot gevolg hebben. Bij leverfibrose ontstaat er littekenweefsel in de lever. Hierdoor raken de levercellen beschadigd. Na verloop van tijd is er zoveel littekenweefsel gevormd dat levercellen afsterven. Hierdoor kan de lever niet goed meer functioneren. We spreken dan van levercirrose.
Leverkanker
Levercirrose is een belangrijke risicofactor voor het ontstaan van leverkanker (HCC).
Hart- en vaatziekten
Patiënten met NAFLD en NASH hebben twee keer zoveel kans op het krijgen van hart- en vaatziekten vergeleken met gezonde mensen. Ook is de kans op sterfte anderhalf keer verhoogd.
Aad
''Eens per jaar komt er op mijn werk een bedrijfsarts langs. De bedrijfsarts vond wat afwijkingen. Dat kwam als een verrassing, ik had geen klachten''
Hoe gaat het verder?
Diagnose van leververvetting
Leververvetting en leverontsteking worden vaak bij toeval ontdekt, bijvoorbeeld door een routinebloedonderzoek of een echografie. Dit komt omdat leververvetting en het beginstadium van een leverontsteking meestal niet of nauwelijks klachten geven.
Lichamelijk onderzoek
Door leververvetting en leverontsteking kan de lever wat vergroot of gevoelig zijn. Je huisarts kan door lichamelijk onderzoek voelen als de lever wat vergroot is. Dan zal de
huisarts aanvullend onderzoek aanraden.
Bloedonderzoek
Via bloedonderzoek kan een arts de leverfunctie laten onderzoeken. Verhoogde waarden van bepaalde leverenzymen kunnen wijzen op een ontsteking. In het bloed kunnen deze leverenzymen worden aangetoond. Meer hierover lees je bij leverfunctieonderzoek.
Echografie
Met een echografie kan de lever in beeld worden gebracht met behulp van geluidsgolven. Leververvetting is meestal goed te zien met een echografie.
Fibroscan
Een fibroscan meet de elasticiteit van de lever. Hiermee kan de hoeveelheid littekenweefsel in de lever worden bepaald en kan duidelijkheid geven over de mate van levercirrose.
Leverbiopsie
Alleen met een leverbiopsie (leverpunctie) kan onderscheid worden gemaakt tussen leververvetting en NASH (leverontsteking). Een leverbiopsie kan duidelijkheid geven over de ernst van de ontsteking van de lever en het stadium van de ziekte.
alle info op een rijin onze brochure over leververvetting
Behandeling van leververvetting
NAFLD is een verzamelnaam van leveraandoeningen die als beginstadium leververvetting heeft en als eindstadium leverontsteking (NASH). Er is geen specifieke behandeling gericht op NAFLD. Ook zijn er op dit moment geen geregistreerde medicijnen beschikbaar voor NAFLD. Wel wordt veel onderzoek gedaan naar mogelijkheden om NASH (leverontsteking) met medicijnen te genezen.
Leefstijl verandering als behandeling
De basis van de behandeling is een verandering in leefstijl. De behandeling van NAFLD is gericht op afname van de leververvetting en de leverontsteking. Leververvetting is een omkeerbaar proces. De lever is een orgaan met een groot herstelvermogen. Door een verandering in leefstijl kan de leververvetting verminderen of verdwijnen. De basis van de behandeling is een verandering in leefstijl. Centraal staat een combinatie van minder calorieën en meer lichaamsbeweging.
Als er echter uitgebreide ontstekingen in de lever zijn en er is vorming van littekenweefsel, wordt herstel moeilijker. Dit geldt zeker als er sprake is van levercirrose. Levercirrose is onomkeerbaar en kan niet genezen. Bij een ernstige levercirrose functioneert de lever niet goed meer. Dan kan een levertransplantatie een optie zijn.
Leefstijladviezen
Gewichtsafname Een gewichtsafname van 5 tot 10% leidt al tot vermindering van leververvetting. Om af te vallen is een combinatie van gezonde voeding en lichaamsbeweging effectief.
Gezonde en gevarieerde voeding Zorg voor een gezonde en gevarieerde voeding met zo veel mogelijk onbewerkte producten, volkorenproducten, groente en fruit. Beperk het eten van snacks, chips, koek, snoep en fast food.
Lichaamsbeweging Voldoende lichaamsbeweging zorgt voor een afname van buikvet en daarmee de tailleomvang. Dit is een risicofactor van het ontstaan van leververvetting en NASH. Lichaamsbeweging verbetert de insulinegevoeligheid en verkleint daarmee de kans op leververvetting.
Geen alcohol Drink geen alcohol. Er is overtuigend bewijs dat alcohol schadelijk voor je is. Ook kleine hoeveelheden zijn niet goed voor je spijsverteringsorganen. Geen alcohol drinken is het gezondst.
Bariatrische chirurgie Bij een aantal patiënten is een gewichtsafname van 5 tot 10% niet haalbaar. Dan kan bariatrische chirurgie, zoals een maagverkleining, een oplossing zijn. Dit kan leververvetting en NASH verminderen. Wil je weten of je hiervoor in aanmerking kan komen, informeer dit dan bij je behandelend arts.
Wat kan ik doen?
In het algemeen geldt dat een gezonde leefstijl de kans op NAFLD en NASH aanzienlijk verkleint. Hieronder staan tips en adviezen voor een gezonde leefstijl.
Tips en adviezen
Zorg voor een gezond gewicht
Overgewicht en obesitas zijn een belangrijke oorzaak van NAFLD en NASH. Veel buikvet verhoogt de kans op het ontstaan van NAFLD en NASH. Buikvet is te meten als tailleomvang. Voor mannen geldt het advies om te zorgen voor een tailleomvang lager dan 102 cm en voor vrouwen lager dan 88 cm.
Beweeg voldoende
Zorg dagelijks voor lichte tot matig intensieve beweging, bijvoorbeeld fietsen, traplopen, tuinieren, wandelen, krachttraining, cardiotraining of beoefenen van een sport.
Eet gezond en gevarieerd
Zorg voor een gezonde en gevarieerde voeding met onder andere volop groente, fruit, noten, zaden, vette vis, olijfolie, volkoren producten. Eet en drink zo min mogelijk snelle koolhydraten (suikers), zoals frisdrank, vruchtensap, snoep, witte pasta, witte rijst en wit brood. Vervang deze door langzame koolhydraten uit volkoren producten. Dit is een manier om de bloedsuikerspiegel meer constant te houden daarmee de kans op insulineresistentie en diabetes type 2 te verkleinen.
Probeer zoveel mogelijk voor onbewerkte producten te kiezen, dus geen pakjes en zakjes, maar maak bijvoorbeeld zelf een pastasaus in plaats van uit een pakje. Beperk het eten van snacks, chips, koek, snoep en fast food.
Patiëntenvereniging
De Nederlandse Leverpatiënten Vereniging (NLV) is een actieve patiëntenorganisatie voor iedereen die met een leverziekte te maken heeft: patiënten, familieleden, zorgverleners en andere betrokkenen. De vereniging verzorgt informatiemateriaal, geeft voorlichting, maakt het delen van ervaringen mogelijk en speelt een belangrijke rol in de belangenbehartiging van leverpatiënten.
Dit doen wij
Een gezonde spijsvertering voor iedereen, dat is de droom van de Maag Lever Darm Stichting. Twee miljoen Nederlanders kampen dagelijks met schaamte, angst of onmacht door spijsverteringsaandoeningen. Voor hen werken wij aan oplossingen. Dat doen we samen met artsen, onderzoekers, wetenschappers, patiënten en hun naasten, donateurs en vrijwilligers.
Wij zetten ons in om levercirrose en leververvetting te voorkomen en te bestrijden. Dit doen wij onder andere door middel van voorlichting, vroege opsporing en het verbeteren van het diagnosetraject.
'We kunnen een agressieve vorm van leververvetting alleen vaststellen door een stukje van de lever weg te nemen. Dat is een pijnlijke en dure ingreep. Straks moet dat kunnen door alleen wat bloed of ontlasting te analyseren.
'
Deze informatie is geschreven door de Maag Lever Darm Stichting in samenwerking met de Nederlandse Leverpatiëntenvereniging (NLV).
In samenwerking met:
Saskia van Mil, wetenschappelijk onderzoeker
Dr. G.H. Koek, MDL-arts
Laatst herzien:
maart 2017
Bron:
NHG-Standaard Virushepatitis en andere leveraandoeningen, 2016
We houden je graag op de hoogte
We informeren je graag zo goed, betrouwbaar en compleet mogelijk over spijsverteringsziekten en -klachten. Voor voorlichting en onderzoek naar spijsverteringsziekten zijn wij volledig afhankelijk van donateurs.
