Wat is diarree?

Er is sprake van diarree als iemand drie keer of vaker per dag naar het toilet gaat en de ontlasting ongevormd en dun is. Als de ontlasting alleen wat minder vast is dan normaal is dat niet direct diarree. Diarree wordt soms ook wel buikloop genoemd.

Oorzaken van diarree

Diarree kan veel verschillende oorzaken hebben. Diarree kan kortdurend (acuut) zijn maar het kan ook een chronische (langdurige) klacht of aandoening zijn. We beschrijven een paar oorzaken:

Een maag-darm infectie (gastro-enteritis)

Acute diarree ontstaat meestal door een besmetting met virussen, bacteriën of parasieten. Een veelvoorkomende vorm van acute diarree is de zogenoemde buikgriep. Iedereen heeft hier wel eens last van. Buikgriep ontstaat door een virus.

Ook acute diarree door een bacterie of parasiet komt vaak voor. Eten of drinken van besmet voedsel of water is vaak de oorzaak. Dit soort darminfecties ontstaan vaker in het buitenland (bijvoorbeeld tijdens een vakantie). In het buitenland is de hygiëne soms minder en er zijn andere virussen, bacteriën en parasieten dan thuis. De darmen kunnen daardoor gemakkelijk van streek raken.

In rauw vlees, zoals kip en varkensvlees, zitten bacteriën waarvan mensen ziek kunnen worden. Normaal veroorzaakt het eten van besmet vlees niet direct een infectie. Dit risico bestaat wel wanneer vlees niet koel bewaard wordt waardoor bacteriën zich kunnen vermeerderen. Of wanneer het vlees niet goed genoeg doorbakken wordt, zodat niet alle bacteriën worden gedood. Ook ’kruisbesmetting’ kan infectie veroorzaken. Er is bijvoorbeeld sprake van kruisbesmetting wanneer je hetzelfde bestek gebruikt voor rauw en bereid vlees. Of wanneer je één snijplank gebruikt voor rauw vlees en rauwkost. Het gevolg kan darminfectie met buikpijn en diarree zijn.

De Campylobacter jejuni bacterie is in Nederland de belangrijkste veroorzaker van darminfecties. In sommige gevallen kan de Salmonellabacterie acute diarree veroorzaken. De Salmonellabacterie komt vooral voor in rauw vlees maar ook in eieren, rauwe melk en melkproducten, vis en garnalen.

Ziekten van het maag-darmkanaal

Er zijn ook maag-darmziekten waarbij langdurige diarree optreedt. Bijvoorbeeld bij chronische darmontstekingen zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. Vooral op momenten dat deze ziekten opvlammen, ontstaat diarree.

Ook bij chronische aandoeningen aan de alvleesklier, lever en galwegen kan langdurige vetdiarree voorkomen. Dit is een vettige en dunne ontlasting. Vaak blijft deze ontlasting drijven in de toiletpot of plakken aan de randen van de toiletpot. De ontlasting stinkt meer dan normaal, is wat licht gekleurd en glanst.

Het Prikkelbare Darm Syndroom

Bij het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS) is de darmwand overgevoelig voor prikkels en reageert hierop met krampen, pijn en een opgeblazen gevoel. Er zijn verschillende vormen van PDS, waarbij sprake kan zijn van verstopping, diarree of een sterk wisselende stoelgang.

Voedselintolerantie

Sommige mensen kunnen bepaalde voedingsmiddelen niet verdragen. Dit wordt voedselintolerantie genoemd. Een bekend voorbeeld hiervan is lactose-intolerantie. Hierbij zorgen vooral melkproducten voor darmklachten zoals diarree, buikkrampen en buikpijn.

Coeliakie

Coeliakie is een auto-immuunziekte waarbij sprake is van een afweerreactie tegen gluten. Gluten is een eiwit dat in bepaalde granen en graanproducten voorkomt. Zoals in brood, crackers, pasta, pizza, maar gluten worden ook gebruikt in bijvoorbeeld sauzen en soepen. Wanneer iemand met coeliakie gluten eet, kan de afweerreactie zorgen voor beschadiging van het slijmvlies van de dunne darm. Hierdoor kan diarree ontstaan.

Voeding

Dunnere ontlasting (zonder dat echt sprake is van waterdunne diarree) wordt in veel gevallen veroorzaakt door een verkeerd voedingspatroon. Vezelrijke, gezonde voeding is in dat geval belangrijk. Vezels zorgen voor een goede darmwerking. Ze nemen vocht uit de ontlasting op en creëren daardoor een steviger en soepelere ontlasting. Daarnaast voeden ze ons microbioom, dat is belangrijk om je darmen gezond te houden.

Overmatig gebruik van zoetstoffen (bv. Sorbitol, maltitol of xylitol), cafeïne houdende dranken, alcohol en suiker kan ook een dunne ontlasting veroorzaken.

 

Medicijnen

Veel medicijnen hebben als bijwerking diarree. Bekend zijn voorbeeld antibiotica, sommige pijnstillers en maagzuurremmers.

Stress

Diarree kan ook het gevolg zijn van een (te) snelle passage van ontlasting door de darm. Dit gebeurt bijvoorbeeld door stress of spanningen. Normaal gesproken duurt het 24-48 uur voordat voedsel door de hele spijsvertering is en de ontlasting wordt uitgescheiden. In de dikke darm worden water en zouten aan de ontlasting onttrokken. De ontlasting wordt hier dus ingedikt. Als ontlasting (veel) sneller dan normaal door de dikke darm heen gaat, krijg je dunne ontlasting of zelfs diarree.

Overloopdiarree of paradoxale diarree

Soms kan iemand diarree hebben, maar in feite last hebben van verstopping. Dit komt omdat de vaste ontlasting ervoor zorgt dat de darmbacteriën de ontlasting laten ‘gisten’. Hierdoor kan dunne ontlasting langs de harde ontlasting weglekken. We noemen dit ook wel overloopdiarree of paradoxale diarree.

Versnelde stofwisseling

Als gevolg van een toegenomen werking van de schildklier, kan de stofwisseling versnellen. Dit kan diarree veroorzaken.

Klachten bij diarree

De klacht bij diarree is dunne ontlasting, meerdere keren per dag. Daarnaast komt de behoefte om naar het toilet te gaan (aandrang) meestal plotseling. Ook het ophouden van de ontlasting lukt meestal niet of moeizaam. De ontlasting heeft bij diarree vaak een andere kleur en geur. Afhankelijk van de oorzaak van de diarree kunnen ook andere klachten voorkomen zoals misselijkheid, braken, koorts, buikpijn, buikkrampen en een algeheel gevoel van ziek zijn.

Acute diarree is diarree die plotseling ontstaat en niet lang duurt. Acute diarree door een buikgriep of door het eten of drinken van besmet voedsel of water, geneest meestal vanzelf. Het is belangrijk om naar de huisarts te gaan als:

  • je hoge koorts hebt
  • er bloed bij je ontlasting zit
  • je hevige buikpijn of buikkrampen hebt
  • je erg suf bent
  • je heel weinig plast

Diagnose van diarree

De diagnose bij acute diarree wordt gesteld op basis van het klachtenpatroon. Als de diarree aanhoudt, kan de huisarts voorstellen om je ontlasting te laten onderzoeken. Zeker als je voorafgaand of tijdens de diarree in het buitenland bent geweest, is ontlastingsonderzoek aan te raden. Parasieten of bacteriën die mogelijk de diarree veroorzaken kunnen op deze manier opgespoord worden.

Bij chronische diarree is soms aanvullend onderzoek nodig om een diagnose te kunnen stellen. De huisarts kan verschillende onderzoeken (laten) uitvoeren afhankelijk van de ernst van de (overige) klachten. De huisarts kan je doorverwijzen naar een maag-, darm- en leverarts (MDL-arts) of internist voor verder onderzoek in het ziekenhuis. Daarnaast kan je (huis)arts je verwijzen naar de diëtist. De diëtist kan je voeding onderzoeken op volwaardigheid en mogelijke oorzaken van de klacht ontdekken.

Behandeling van diarree

Acute diarree

Bij acute diarree is meestal geen behandeling nodig. De klachten verminderen vaak binnen enkele dagen. Als je last blijft houden van waterige ontlasting, buikkrampen en/of koorts kan de huisarts verder onderzoek doen. Als een bacterie of parasiet in de ontlasting wordt gevonden, kan de arts je soms een medicijn voorschrijven.

Diarreeremmers zoals loperamide zijn een veilig optie wanneer je last hebt van acute infectieuze diarree. Ze helpen om diarreeklachten te verminderen. Wanneer er andere klachten zijn zoals bloed bij de ontlasting of hoge koorts, adviseren we om contact op te nemen met de (huis)arts.

Chronische diarree

Bij chronische diarree is de behandeling afhankelijk van de oorzaak. Vaak kan de onderliggende ziekte behandeld worden waardoor de diarree vermindert. Wanneer geen oorzaak wordt gevonden voor de diarree of als de diarree aanhoudt, zal de arts in sommige gevallen (langdurig) een diarreeremmer voorschrijven om de klachten te verminderen.

Bij (dreigende) uitdroging als gevolg van diarree kan de huisarts middelen voorschrijven om de uitdroging te voorkomen of te behandelen (bijvoorbeeld met ORS, een mengsel van zouten en druivensuiker). Bij tekenen van ernstige uitdroging zal de huisarts je verwijzen naar het ziekenhuis. Hier kan je snel vocht toegediend krijgen via het infuus.

Tips en adviezen bij diarree

Onderstaande tips en adviezen zijn belangrijk bij diarree

  • Drink voldoende
    • Minstens 2-3 liter per dag om uitdroging te voorkomen. Vooral bij kinderen en oudere mensen is er bij aanhoudende diarree kans op uitdroging. Ook wanneer je last hebt van braken en koorts verlies je extra veel vocht. Het vocht dat je verliest moet weer aangevuld worden. Drink daarom veel, ook als je denkt dat iedere slok water er onmiddellijk weer uit komt. Bij drogist en apotheek is ORS verkrijgbaar. Dat is een poeder dat je oplost in water. Hiermee vul je niet alleen vocht aan, maar ook zouten en suikers.

  • Probeer normaal te blijven eten
    • Het advies om bij diarree alleen beschuit met slappe thee te gebruiken is achterhaald. Eet gewoon waar je trek in hebt. Bruinbrood of volkorenbrood is beter dan witbrood omdat het veel meer vezels bevat. Deze vezels werken als een soort spons en ze dikken de ontlasting in.

      Lees hier meer tips over vezelrijke voeding.

  • Zorg voor een goede hygiëne met name na toiletbezoek en in de keuken
  • Gebruik diarreeremmers
    • Diarreeremmers zoals loperamide zijn een veilig optie wanneer je last hebt van acute infectieuze diarree. Ze helpen om diarreeklachten te verminderen. Wanneer er andere klachten zijn zoals bloed bij de ontlasting of hoge koorts, is het advies om contact op te nemen met de (huis)arts.

    • Overleg bij blijvende diarree ook met je arts over het tijdelijk onderbreken van bepaalde medicijnen, zoals plastabletten of bloeddrukverlagers om het risico op uitdroging of nierproblemen te voorkomen.

Voorkomen van diarree

Je kunt een aantal adviezen opvolgen om de kans op acute diarree te verkleinen:

Zorg voor een goede persoonlijke hygiëne 

Diarree is meestal zeer besmettelijk. Was altijd je handen nadat je naar het toilet bent geweest en voordat je gaat eten.

Zorg voor hygiëne bij het bereiden van maaltijden

Was je handen en het kookgerei regelmatig, vooral na het aanraken van rauw vlees. Gebruik verschillende snijplanken voor vlees en groenten. Een snijplank kan je na gebruik het beste schoonborstelen met een beetje schuurmiddel.

Bewaar je eten koel, het liefst in de koelkast

Let op de uiterste houdbaarheidsdatum

Gooi voedingsmiddelen weg waarvan de houdbaarheidsdatum is verstreken.

Verhit het eten altijd goed

Bak of gril varkensvlees en kip door en door zodat het goed gaar wordt. Let erop dat vlees van de barbecue (vooral kip) ook van binnen goed gaar is.

Reizigersdiarree

Een bijzondere vorm van diarree is reizigersdiarree. Met reizigersdiarree wordt diarree bedoeld die in het buitenland ontstaat door verminderde hygiënische omstandigheden.

Accepteer cookies om de video te kunnen bekijken

Reizigersdiarree

Deze adviezen helpen om reizigersdiarree te voorkomen, wel is dit afhankelijk van het land:

  • Informeer of het water uit de kraan drinkbaar is. In veel niet-westerse landen is het niet verstandig water uit de kraan te drinken of te gebruiken bij het bereiden van voedsel en het tandenpoetsen. Gebruik dan alleen water uit (verzegelde) flessen of doorgekookt water.
  • Drink geen dranken met ijsblokjes en eet alleen voorverpakte ijsjes.
  • Eet geen ongeschild fruit en wees voorzichtig met rauwkost en salades.
  • Wees voorzichtig met eten dat op straat (marktkraampjes) verkrijgbaar is.
  • Bewaar etenswaren koel en zorg dat er geen ongedierte bij kan.
  • Let erop dat met name vlees en vis goed verhit en gaar is voordat je het eet
  • Wees met name in tropische landen voorzichtig met zwemmen in zoet en stilstaand water.
  • Informeer bij de plaatselijke GGD of er speciale voorzogsmaatregelen nodig zijn voor de vakantie. In sommige vakantielanden (bijvoorbeeld Egypte, Turkije, Thailand, etc.) worden vaccinaties aanbevolen of zijn ze zelfs verplicht. Ook geeft de GGD-voorlichting over het voorkomen van reizigersdiarree.

Colofon

Deze informatie is geschreven door de Maag Lever Darm Stichting.

In samenwerking met:
Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen (NVMDL)
Dr. Matthijs Kramer, MDL-arts, MUMC+ (NVMDL)
Dr. Kim van Boxtel, MDL-arts (gastroenterologist) Bravis ziekenhuis (NVMDL)
Sacha Visser, diëtist gespecialiseerd in darmproblematiek en voedselovergevoeligheid


Laatst herzien:
januari 2023

We houden je graag op de hoogte

We informeren je graag zo goed, betrouwbaar en compleet mogelijk over spijsverteringsziekten en -klachten. Voor voorlichting en onderzoek naar spijsverteringsziekten zijn wij volledig afhankelijk van donateurs.

Doneer aan de Maag Lever Darm Stichting

Al 0 donateurs steunden vandaag een gezonde spijsvertering voor iedereen.

ANBI logo CBF logo Privacy Waarborg logo ANBI/RSIN nr: 007247849
Doneer

Speel mee met Staatsloterij en steun MLDS.

Kies nú voor automatisch meespelen dan:
• Krijg je een gratis Staatslot t.w.v. €17,50 cadeau
• Doneert Staatsloterij €20 aan de Maag Lever Darm Stichting
ja, ik word abonnee